Reuma met gezonde darmen te lijf
Het microbioom speelt een rol bij verschillende chronische ziektes, waaronder reumatoïde artritis. In een Chinese studie werd een samenhang geconstateerd van een specifieke bacteriesoort met reumaverschijnselen. De relatie van het microbioom met de gezondheid is gecompliceerd, maar meer begrip ervan zal ongetwijfeld leiden tot betere behandelingen en een betere preventie van aandoeningen zoals reuma.
Door Anje te Velde
De afgelopen jaren is er in de wetenschappelijke literatuur steeds meer informatie beschikbaar over de rol van de bacteriën in de darm. Het blijkt dat deze een cruciale rol spelen bij het in balans houden van een gezond lichaam. Een verstoorde balans lijkt geassocieerd te zijn met chronische ziekte, waaronder ook reumatische aandoeningen.
Bij mensen met reuma zijn bepaalde bacteriesoorten gevonden die waarschijnlijk een belangrijke rol spelen in het vertragen van de ontwikkeling of het verergeren van de ziekte. In een studie van een Chinese onderzoeksgroep, gepubliceerd in Gut, een van de meest toonaangevende tijdschriften op het gebied van darmonderzoek, wordt hierover geschreven. In de ontlasting van mensen met reuma wordt bijvoorbeeld een zogenaamde commensaal (‘onschuldige gast’) beschreven die normaal veel voorkomt, maar bij mensen met reuma duidelijk verminderd is. Deze bacteriesoort genaamd Parabacteroides distasonis (kortweg P. distasonis) blijkt een gunstig effect te hebben op het immuunsysteem.
Onderzoek bij muizen
Het feit dat de bacterie verminderd aanwezig is bij mensen met reuma zegt op zich nog niets over de vraag of dat ook een effect op het verloop van de ziekte heeft. Of dit wel of niet zo is, kan in muizenmodellen worden uitgezocht. Dat hebben de onderzoekers gedaan.
In een muizenmodel van reuma laten ze zien dat het toedienen van levende P. distasonis (of LPD) de ernst van de ziekte vermindert aan de hand van klinische score en zwelling in de gewrichten. De effecten waren vergelijkbaar met het toedienen van MTX. Ook werd na het toedienen van LPD een reductie van bepaalde ontstekingsfactoren waargenomen. Als er door hitte gedode bacteriën werden gebruikt, was er geen effect.
In het artritis-muizenmodel werd een zogenaamde ‘leaky gut’ geconstateerd, een voorbode van veel chronische ziektes. Ook deze verbeterde na toedienen van LPD.
Een belangrijke vraag is wat het mechanisme is van het werkzame effect van LPD. Het blijkt dat P. distasonis een bepaald enzym heeft waarmee galzouten kunnen worden omgezet in zgn. secundaire galzouten met een positief effect op het verloop van de ontsteking in de gewrichten. Bij mensen met reuma bleek dat een aantal van deze secundaire galzouten in de ontlasting verlaagd aanwezig was. In het muizenmodel bleken de secundaire galzouten ook verlaagd, en bleek dat het toedienen van de secundaire galzouten een positief effect had.
Metabolieten
De verschillende omzettingsproducten van bacteriën waaronder de secundaire galzouten worden ook wel metabolieten genoemd. Deze worden in toenemende mate belangrijk om de rol van bacteriën in de darm te begrijpen. Met de metabolieten, die zich na productie in de darm in het gehele lichaam kunnen verspreiden, kunnen allerlei effecten die niet direct in de darm plaatsvinden worden verklaard. Met betrekking tot de specifieke metabolieten van P. distasonis blijkt dat er bepaalde receptoren op witte bloedcellen zijn, die er na het binden van deze metabolieten voor zorgen dat de cellen minder inflammatoir zijn. Het gebruik van een specifieke remmer van het enzym doet het effect teniet.
In een screening werd van een natuurproduct, ginsenoide Rg2 (waar in de niet-westerse traditionele geneeswijze veel gebruik van wordt gemaakt), gevonden dat dit product de groei van P. distasonis kon stimuleren. Ook werd het effect van LPD, de galzouten en Rg2 op de verhouding tussen de ontstekingsbevorderende Th17 en regulerende Treg bestudeerd, van belang voor de uiteindelijke inflammatiegraad. Na het toedienen van LPD, bepaalde galzouten en Rg2 vond men het percentage Th17 cellen verlaagd en Treg verhoogd in de milt van muizen (miltcellen worden in muizen vaak gebruikt om naar de immuuncel-samenstelling te kijken, bij mensen is dit het bloed).
Meer informatie over Rg2, Th17 en Treg is onderaan dit artikel te lezen.
Uit de studie wordt geconcludeerd dat het beschermende effect van P. distasonis en de geproduceerde metabolieten een potentieel effect kunnen hebben in de behandeling van reuma. Rg2 stimuleerde de groei van de bacteriën. De auteurs suggereren dat P. distasonis in de toekomst mogelijk als probioticum zou kunnen worden toegediend en Rg2 als prebioticum (voeding voor bacteriën).
Kennisverdieping
Door allerlei nieuwe technieken weten we steeds meer over de samenstelling van de bacteriepopulatie in de darm. Een verdere verdieping van deze kennis komt van het bestuderen van de functie van de bacteriën. Het blijkt dat ze goed in staat zijn om bestanddelen uit met name voeding om te zetten in waardevolle metabolieten die een gunstig effect hebben op ons immuunsysteem. We weten nog maar weinig van deze metabolieten, maar de komende jaren zal de kennis ongetwijfeld een vlucht nemen, wat ervoor zal zorgen dat we een heel andere kijk krijgen op de rol van de bacteriën in de darm.
Hiermee zal ook niet alleen de ontwikkeling van geschikte probiotica en prebiotica verdergaan, maar ook de ontwikkeling worden gestimuleerd van nieuwe geneesmiddelen die kunnen binden aan de receptoren voor de metabolieten op de immuuncellen, en zo het gunstige effect op het immuunsysteem kunnen nabootsen (zogenaamde agonisten).
Een belangrijke vraag naar aanleiding van het Chinese onderzoek is of er al iets kan worden gezegd over de vraag of de bacterie geschikt zou kunnen zijn om als probioticum toe te dienen. Dat heeft nog veel haken en ogen, omdat er ook negatieve effecten gevonden zijn van de aanwezigheid van de bacterie in de mens. In een commentaar op het artikel van Sun e.a. worden dat verder besproken.
We weten nog te weinig van het leven en de samenleving van bacteriën in de darm om eenvoudig te kunnen concluderen dat bacteriën die minder aanwezig zijn bij ziekte moeten worden aangevuld. Wat we wel weten is dat we al een heel eind op de goede weg zijn met goede voeding – geen ‘pakjes en zakjes’, voldoende groenten en fruit – waarin voldoende vezels aanwezig zijn die als brandstof kunnen dienen voor bacteriën die een positief effect hebben op het immuunsysteem.
Anje te Velde is medisch bioloog en wetenschappelijk adviseur van Je Leefstijl Als Medicijn
Ginsenoide Rg2 is een van de meer recent beschreven type ginsenoiden. Er zijn met ginsenoiden veel zgn. preklinische studies (studies in proefdieren en in vitro celsystemen) beschreven die laten zien dat ze in potentie effect zouden kunnen hebben bij metabole ziekten. Er zijn echter nog weinig goede klinische studies die dit onderbouwen. In een artikel van Fan e.a. uit 2020 staat dit onderzoek naar ginsenoiden uitvoering beschreven. Het is nog veel te vroeg om dit aan mensen met reuma aan te bevelen.
Th17 (T helper 17) en Treg zijn beide subtypes van de witte bloedcellen, T cellen genoemd. Ze spelen een belangrijke rol in de afweer. Th17 worden zo genoemd omdat ze het cytokine (immuunhormoon) interleukine 17 produceren. Th17 cellen hebben een rol in de afweer, maar kunnen een pathogene rol spelen als ze overactief worden, bijvoorbeeld bij reuma. Treg zijn regulerende T cellen die een immuunrespons kunnen onderdrukken.
Lees ook het artikel “Ligt er een oorzaak van reuma in de darmen” op de website van Reuma Nederland.
Meer over reuma en leefstijl
Een half leven met reuma, hoe Corine Heijneman een andere patiënt werd
