In Nederland heeft zo’n anderhalf miljoen mensen artrose en volgens de verwachtingen zal dat aantal de komende jaren alleen maar stijgen.1 Van 1990 tot 2019 was er een toename van 48 procent van het aantal mensen met artrose.2 Uit berekeningen blijkt dat dit in de komende twintig jaar met nog eens tien tot vijftig procent toeneemt.3 Volgens experts kan artrose volksziekte nummer een worden.4

Artrose is de meest voorkomende vorm van reuma. Het is een groot maatschappelijk probleem: 85 procent van de mensen met artrose heeft dagelijks pijn, veel mensen ervaren bewegingsbeperkingen, en functionele beperkingen, slechte slaap, vermoeidheid, depressieve stemming en verlies van onafhankelijkheid komen veel voor.5 Dat is terug te zien in de hoge kosten van artrose voor de gezondheidszorg en economie, waarin vooral in de westerse landen een stijgende trend waarneembaar is.6

Artrose als leefstijlziekte

Onze westerse leefstijl draagt voor een aanzienlijk deel bij aan het ontstaan en beloop van artrose. De leefstijl wordt gekenmerkt door inactiviteit, ongezonde voeding, slecht slapen en negatieve stress.7 59 tot 87 procent van de mensen met artrose heeft ten minste één andere chronische aandoening. Zowel overgewicht als het metabool syndroom zijn risicofactoren. Mensen met artrose hebben een twee keer zo grote kans dat ze ook metabool syndroom en overgewicht hebben. Zorgwekkend is dat de cijfers van mensen met metabool syndroom en overgewicht maar blijven stijgen.

Vaak wordt gedacht dat overgewicht vanwege de toegenomen mechanische belasting voor artrose zorgt, dat artrose een ouderdomskwaal is of dat artrose door slijtage ontstaat. Dat zijn misvattingen. Overgewicht kan wel een rol spelen. Een kenmerk van artrose is bijvoorbeeld dat het zeer vaak in de handen voorkomt, en bij deze groep patiënten is overgewicht een duidelijke risicofactor. Een probleem van overgewicht is dat het vaak gepaard gaat met laaggradige ontstekingen in het vetweefsel. Deze ontstekingen kunnen op gewrichten overgaan.

Zes fenotypes

We kunnen artrose niet altijd over een kam scheren. Onderzoekers hebben zes fenotypes beschreven.8 Een fenotype staat voor alle waarneembare kenmerken van een persoon en is het resultaat van genetische aanleg (het genotype) en de invloed van de leefstijl en omgeving (het epigenoom). Uit meerdere studies blijkt dat epigenetische processen een belangrijk rol spelen in het ontstaan en de ontwikkeling van de subtypes van artrose.9 10

De zes fenotypes van artrose zijn het chronische pijn fenotype, inflammatoire fenotype, metabool syndroom fenotype, bot- en kraakbeenmetabolisme fenotype, mechanische overbelasting fenotype en het fenotype met minimale gewrichtsproblematiek met langzame progressie (zie noot 8). Op deze fenotypes heeft de leefstijl een specifieke invloed. Per persoon moet worden gekeken onder welk fenotype de artrose valt en welke behandeling bij de betreffende persoon het beste kan werken.

Bewegen als gouden standaard

Vanuit therapeutisch oogpunt weten weten we dat bewegen de gouden standaard is voor veel aandoeningen en artrose is daarbij geen uitzondering. Bewegen staat als belangrijkste interventie opgetekend in de fysiotherapeutische richtlijn over artrose.11 Fysiotherapeuten en oefentherapeuten kunnen mensen met artrose helpen op een gedoseerde manier in beweging te komen en blijven. Specifieke oefeningen kunnen helpen om klachten te verminderen en functies te verbeteren.

Maar er is meer mogelijk dan alleen bewegen als medicijn.

Leefstijlinterventies

Voeding, slaap en psychosociale factoren hebben een significante invloed op het ontstaan en beloop van artrose. Zo weten we dat voeding via het microbioom de kwaliteit van gewrichten kan beïnvloeden. Westerse voeding met veel simpele koolhydraten en ongezonde vetten zoals transvet kan zorgen voor overgewicht, laaggradige ontstekingen en de verstoring van de balans in de bacteriële flora van de darmen (dysbiose).12 Zowel laaggradige ontstekingen als dysbiose hebben een negatieve invloed op gewrichten en kunnen daarmee artrose in de hand werken.13

Om te voorkomen dat artrose ontstaat en erger wordt is een gezond voedingspatroon dat ontstekingen moduleert en het microbioom versterkt aan te raden.14 Er zijn bovendien supplementen die een positieve invloed kunnen hebben zoals collageen en kurkuma.15 Prebiotica en probiotica kunnen als dysbiose een rol speel eveneens worden ingezet.16

Specifieke leefstijlprogramma’s zoals een plantaardig dieet in combinatie met meer bewegen en slaap- en stressmanagement zijn bewezen effectief om pijn en stijfheid te verminderen en functies te verbeteren.17 Het advies aan mensen met artrose is om met leefstijlinterventies te zorgen voor gedragsverandering, wat een positieve impact op de klachten en het leven kan hebben.18

Duurzame verandering

Gedrag verander je niet zomaar. In de meeste gevallen gaat dat stap voor stap. De kans op een terugval naar minder gezond gedrag is altijd aanwezig. Supportgroepen, leefstijlcoaches, leefstijltherapeuten en leefstijlartsen kunnen helpen om de juiste stappen te zetten op weg naar een gezonder leven met minder of geen lichamelijke klachten.19

Ook de direct omgeving met kinderen, partner, collega’s, teamgenoten en vrienden beïnvloedt de leefstijl en gezondheid. Vanaf jongs af aan past een lichaam zich aan bij de leefstijl – wat je eet, hoe je slaapt, hoe en hoeveel je beweegt, hoe je met stress omgaat etc. Dat bepaalt mede de kans op het ontstaan van artrose. Wat dat betreft kun je niet vroeg genoeg beginnen met gezond leven.

Maar als je op latere leeftijd artrose krijgt is het nooit te laat om het roer om te gooien en leefstijlveranderingen door te voeren. Zelfs de kleinste verandering kan een grote impact hebben. Streef naar een duurzame verandering en besef dat jouw gedrag ook weer anderen beïnvloedt!

Jaap Wonders is auteur van Alledaags Wonderlijk Leven, een populairwetenschappelijke leefstijlboek met een rijk kleurenpalet aan kennis, adviezen en positieve boodschappen. Lees het boek als je wilt weten hoe je van het alledaagse leven een wonderlijk leven kunt maken. Jaap Wonders is revalidatiewetenschapper, fysiotherapeut en leefstijltherapeut.

Alledaags Wonderlijk leven Ontdek de kunst van een gezond leven    Een must-read voor iedereen die zijn leefstijl wil verrijken en een diepere betekenis wil geven aan de dagelijkse routine.    

Meer lezen

Literatuur
je leefstijl als medicijn - supportgroep reuma

Grip op reuma

Grip op reuma is een besloten groep van Stichting Je Leefstijl Als Medicijn. Iedereen met reuma die zijn leefstijl wil aanpassen om het dagelijkse leven met reuma te optimaliseren is van harte welkom om lid te worden van deze groep.

Lid worden

Grip op reuma

Grip op reuma is de naam van de supportgroep waar honderden reumapatiënten elkaar helpen.
Op deze pagina vind je onze ervaringen, informatie en leefstijladviezen.

Ga naar de pagina
  1. https://reumanederland.nl/reuma/vormen-van-reuma/artrose/ ↩︎
  2. Hunter, D. J., March, L., & Chew, M. (2020). Osteoarthritis in 2020 and beyond: a Lancet Commission. Lancet. ↩︎
  3. Walrabenstein W, Wagenaar CA, van de Put M, van der Leeden M, Gerritsen M, Twisk JWR, van der Esch M, van Middendorp H, Weijs PJM, Roorda LD, van Schaardenburg D. A multidisciplinary lifestyle program for metabolic syndrome-associated osteoarthritis: the “Plants for Joints” randomized controlled trial. Osteoarthritis Cartilage. 2023 Nov;31(11):1491-1500. ↩︎
  4. https://www.nu.nl/advertorial/advertorial-reumanederland/6091464/als-we-niets-doen-wordt-artrose-volksziekte-nummer-een.html ↩︎
  5. Hawker G. A. (2019). Osteoarthritis is a serious disease. Clinical and experimental rheumatology, 37 Suppl 120(5), 3–6. ↩︎
  6. Leifer, V. P., Katz, J. N., & Losina, E. (2022). The burden of OA-health services and economics. Osteoarthritis and cartilage, 30(1), 10–16. ↩︎
  7. Marques, C. G., Dos Santos Quaresma, M. V. L., Nakamoto, F. P., Magalhães, A. C. O., Lucin, G. A., & Thomatieli-Santos, R. V. (2021). Does Modern Lifestyle Favor Neuroimmunometabolic Changes? A Path to Obesity. Frontiers in nutrition, 8, 705545. ↩︎
  8. Dell’Isola, A., Allan, R., Smith, S. L. et al. (2016). Identification of clinical phenotypes in knee osteoarthritis: a systematic review of the literature. BMC musculoskeletal disorders. 17(1), 425. ↩︎
  9. Villafane, J. H., Pedersini, P., & Berjano, P. (2020). Epigenetics in Osteoarthritis Related Pain: An Update. Archives of rheumatology, 35(3), 456–457. ↩︎
  10. Fathollahi, A., Aslani, S., Jamshidi, A., & Mahmoudi, M. (2019). Epigenetics in osteoarthritis: Novel spotlight. Journal of cellular physiology, 234(8), 12309–12324. ↩︎
  11. Peter WFH, Jansen MJ, Bloo H, et al. KNGF-richtlijn Artrose heup-knie. Amersfoort: KNGF; 2010. ↩︎
  12. Binvignat M, Sokol H, Mariotti-Ferrandiz E, Berenbaum F, Sellam J. Osteoarthritis and gut microbiome. Joint Bone Spine. 2021 Oct;88(5):105203. doi: 10.1016/j.jbspin.2021.105203. ↩︎
  13. Chisari E, Wouthuyzen-Bakker M, Friedrich AW, Parvizi J. The relation between the gut microbiome and osteoarthritis: A systematic review of literature. PLoS One. 2021 Dec 16;16(12):e0261353. ↩︎
  14. Wei N, Dai Z. The Role of Nutrition in Osteoarthritis: A Literature Review. Clin Geriatr Med. 2022 May;38(2):303-322. ↩︎
  15. Liu X, Machado GC, Eyles JP, Ravi V, Hunter DJ. Dietary supplements for treating osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis. Br J Sports Med. 2018 Feb;52(3):167-175. ↩︎
  16. Sun C, Zhou X, Guo T, Meng J. The immune role of the intestinal microbiome in knee osteoarthritis: a review of the possible mechanisms and therapies. Front Immunol. 2023 Jun 14;14:1168818. ↩︎
  17. Walrabenstein W, Wagenaar CA, van de Put M, van der Leeden M, Gerritsen M, Twisk JWR, van der Esch M, van Middendorp H, Weijs PJM, Roorda LD, van Schaardenburg D. A multidisciplinary lifestyle program for metabolic syndrome-associated osteoarthritis: the “Plants for Joints” randomized controlled trial. Osteoarthritis Cartilage. 2023 Nov;31(11):1491-1500. ↩︎
  18. Leefstijlinterventies bij atrose. Jaap Wonders. The Health Fundament. https://www.thehealthfundament.nl/product/online-scholing-leefstijlinterventies-bij-artrose/ ↩︎
  19. Basisopleiding leefstijltherapie. Jaap Wonders. SMC Academy. https://www.smc-academy.nl/opleidingen-scholingen/basisopleiding-hbo-leefstijltherapie-leefstijltherapeut/ ↩︎