Obesitas blijft maar groeien en dat komt door een grote misvatting

Obesitas is een individueel probleem, waar mensen zelf verantwoordelijk voor zijn. Deze misvatting is mede verantwoordelijk voor de snelle mondiale groei van ernstig overgewicht. Een recente studie laat zien hoe verkeerde ideeën zelfversterkend kunnen zijn.

Wereldwijd lijden meer dan 1 miljard mensen aan obesitas. In Nederland heeft 16 procent van de 20-plussers ernstig overgewicht, drie keer zoveel als veertig jaar geleden. De snelheid waarmee de aandoening om zich heen grijpt is groot. Tussen 1990 en 2022 verviervoudigde bijvoorbeeld het aantal kinderen en adolescenten met obesitas.

Met obesitas gaan vaak gezondheidsrisico’s gepaard zoals hart- en vaatziektes en diabetes type 2. Daarmee legt de aandoening een groot beslag op de beschikbare middelen en capaciteit in de gezondheidszorg. Toch lukt het beleidsmakers maar niet om de groei in te tomen. Waarom niet? Welke politieke en maatschappelijke krachten houden effectief beleid tegen?

Misvatting

Onderzoek heeft uitgewezen dat maatregelen die onze obesogene omgeving aanpakken wel degelijk effectief zijn. Denk bij obesogene omgeving aan supermarkten vol ultrabewerkt voedsel, stationkiosken volgestouwd met zoetigheid, frisdankenverkoop op middelbare scholen en de voortdurende stroom commercials voor ongezonde producten op tv. Toch worden dergelijke maatregelen nog relatief weinig genomen. Waarom niet?

Hoofdverantwoordelijk daarvoor is een misvatting, aldus een recente studie van Luc Hagenaars en collega’s, de misvatting dat obesitas een individueel probleem is. Een probleem dat dus individueel zou moeten worden aangepakt.

De studie laat zien waarom deze denkwijze zo onuitroeibaar is. Doordat de nadruk in het beleid op individuele factoren zoals de persoonlijke leefstijl ligt, verschuift de aandacht naar individuele oplossingen zoals het volgen van diëten of sportschoolbezoek. De gestage stroom artikelen en tv-programma’s over afvalmethodes houdt de mythe in stand dat je het allemaal zelf moet kunnen, waarbij de rol van de omgeving wordt genegeerd. Die daarmee op zijn beurt weer weinig aandacht krijgt van politici en de media.

Ronaldo

Hoe kan de feedback-cirkel worden omgekeerd? Daarvoor zullen waarschijnlijk doorbraken van buitenaf nodig zijn, aldus de onderzoekers. Als voorbeeld noemen ze de voetballer Ronaldo die wereldwijd aandacht kreeg toen hij tijdens een persconferentie colaflesjes verwijderde. De haast ongemerkte aanwezigheid van dergelijke merkpromotie werd even in de schijnwerpers gezet. Dit soort doorbraken kan zorgen dat we het vaker over de obese omgeving gaan hebben, waardoor politici en beleidsmakers het probleem ook serieuzer gaan nemen, wat uiteindelijk hopelijk tot daadwerkelijke maatregelen leidt.

Lees de studie

Lees ook