Het zorginfarct is een feit

Al jaren wordt ervoor gewaarschuwd: er kom een zorginfarct aan met ongecontroleerde wachtlijsten en overbelast personeel. Maar we hoeven niet naar de toekomst te kijken, aldus NRC in een serie artikelen. Het infarct is er al. Of je er al mee te maken krijgt of niet, is nu nog een kwestie van geluk of pech.

Schaarste in de zorg is op komst, waarschuwde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid een jaar geleden. Politici moeten burgers snel gaan voorbereiden op de noodzaak tot keuzes. Mantelzorg wordt niet meer de uitzondering, maar zal de norm zijn.

Het zorginfarct is geen toekomstbeeld meer, concludeert NRC in een artikelenserie. Het is inmiddels een feit. 120.000 Nederlanders wachten langer dan normaal op een operatie. Er is een tekort aan 80.000 zorgmedewerkers. Sommige afdelingen spoedeisende hulp sluiten een paar keer per dag hun deuren omdat ze vol liggen. De ambulance die met gillende sirenes aan komt rijden, moet wachten. Of de patiënt op tijd in het ziekehuis is of niet, wordt een kwestie van geluk of pech.

Oorzaken

Wat zijn de oorzaken van het zorginfarct, en hoe lossen we het op? Door de bevolkingsgroei en vergrijzing komen er steeds meer patiënten. De personeelstekorten zijn onuitroeibaar: pas afgestudeerden raken vaak ontmoedigd door de werkdruk, en verlaten de zorg weer snel. Daarbij biedt de zich steeds verder ontwikkelende geneeskunde steeds meer oplossingen zoals medicijnen en operaties, met als bijeffect dat mensen langer leven, vaak als chronische patiënt.

De patiënten stellen zich bovendien vaker op als consument: ze willen nóg een gesprek, check-up, second opinion. “De patiënt die gemiddeld zwaarder en ouder is dan voorheen”, schrijft NRC. “Die nieuwe gewrichten wil en kan krijgen.”

Solidair systeem

Op dit moment geven we 13 procent van het nationaal inkomen uit aan zorg. Dat kan oplopen tot 20 procent in 2040. ‘Marktwerking’ werd door politici als oplossing aangedragen voor de oplopende zorgkosten. Nu het misgaat, krijgt de markt vaak de schuld.

Maar de zorg is helemaal geen markt, schrijft NRC. Het zou een markt zijn als patiënten hun behandeling zelf zouden kiezen en betalen, zoals een auto. Maar dat is niet zo, Nederland heeft een solidair systeem. Iedereen krijgt alles wat voor de behandeling van zijn ziekte nodig is: operaties, chemotherapie, huisartsenzorg, geboortezorg, ambulancevervoer, noem maar op. Daarbij betalen gezonde mensen via belastingen en premies verplicht voor ongezonde mensen. Je hoeft niet zoals in andere landen je huis te verkopen als je een dure medische behandeling moet ondergaan.

Maar omdat iedereen overal recht op heeft, moeten de zorgverzekeraars voortdurend op de kosten letten. Daarbij hebben ze weinig vertrouwen dat ziekenhuizen en artsen altijd gepast voorschrijven en declareren. Het systeem is gebaseerd op wantrouwen. De verzekeraars eisen dat artsen, verpleegkundigen en paramedici zowat elke handeling – van de prik tot infuus, van nacontrole tot bestelling – opschrijven. De enorme administratie kost veel tijd en geld en levert irritatie op.

Keuzes maken

Wat het NRC-artikel vooral duidelijk maakt is dat de problemen die nu al vrijwel onbeheersbaar zijn, alleen maar blijven groeien. Er moeten keuzes worden gemaakt waarvoor de politiek tot nu toe blijft terugschrikken.

De wetenschap moet kiezen welke behandelingen korter of minder duur kunnen worden. Artsen moeten kiezen voor ‘passende zorg’: een behandeling wordt alleen voorgeschreven als die echt iets toevoegt. NRC: “Dus: ouderen niet onnodig doorbehandelen, mensen niet langs laten komen als het ook telefonisch kan, geen medicijnen voorschrijven die nauwelijks effect hebben. En mensen duidelijk vertellen dat ze, als ze een hartinfarct willen voorkomen, beter kunnen stoppen met roken dan een pilletje vragen.”

Overheden moeten het lef hebben de boodschap over te brengen dat niet alles meer ‘kan’ voor de patiënt in de zorg. Daarbij is het huidige vergoedingensysteem onderdeel van het probleem in plaats van oplossing. Een operatie levert het ziekenhuis veel geld op, preventief leefstijladvies nauwelijks iets.

Volgens Marian Kaljouw, bestuursvoorzitter van de NZa, staat de zorg voor een enorme omwenteling. “Het is een totale omslag in denken”, zo citeert NRC haar. “We zullen tegen mensen moeten zeggen: wat je zelf kunt, zul je zelf moeten doen. Wat de mensen in je netwerk kunnen, zullen zij moeten doen. Dan blijft nog een groep over waarvoor we een antwoord moeten formuleren.”

Lees het artikel in NRC

Lees ook