Ritme is fijn.

Niet alleen in muziek, maar ook in dans en spraak. Probeer bijvoorbeeld maar eens een uur te luisteren naar iemand die op precies dezelfde toon praat, zonder intonatie, pauzes, handbewegingen. Vermoeiend is dat.

Ja, ook de natuur en jouw lichaam heeft een ritme. Inspanning en ontspanning, licht en donker, dat soort dingen. Dat wij in de afgelopen 150 jaar een omgeving hebben gecreëerd waarbij je nog prima om tien uur ’s avonds een pizza kunt bestellen terwijl je met licht aan doorwerkt achter je laptop, wil niet zeggen dat je lichaam dat een goed idee vindt.

Je lichaam heeft namelijk een circadiaans ritme. Ook wel bekend als je biologische klok of je biologische ritme.

Wat is je biologische ritme?

Er zijn weinig dingen zeker in het leven. Maar wat we wel weten is dat elke dag de zon op komt én weer onder gaat. Dat is al zo lang als er leven op aarde is. En dat is al best een hele tijd. Het leven op aarde is dan ook volledig op dit dag- en nachtritme aangepast. Ook wij ontkomen daar niet aan. Ons lichaam kent een natuurlijk ritme dat ongeveer 24 uur duurt, afgestemd op de hoeveelheid licht op een dag.
Heb je ooit een lange vliegreis gemaakt naar Amerika of Azië? Dan heb je kennis gemaakt met je biologische ritme in de vorm van een jetlag. Een situatie waarbij je interne klok acuut ongelijk loopt, gekenmerkt door vermoeidheid, slaapproblemen, prikkelbaarheid, concentratiestoornissen en maag-/darmklachten. Na een aantal dagen gaat dit ‘vanzelf’ weer over, en keert het normale gevoel terug.

Maar wat als jouw klokken dag in dag uit ongelijk lopen? Kan je je voorstellen dat dat heel gestaag jouw gezondheid schaadt? Een verstoord bioritme ontregelt namelijk je lichaam. Je voelt je versuft, kunt je minder goed concentreren, verteert je voeding minder goed en krijgt veel meer zin om te eten – de hormonen die je eetlust reguleren raken namelijk in de war.

Bioritme

Je bioritme bestaat uit twee delen. De centrale klok in je hersenen heeft de hoofdrol. De klok reageert vooral op licht en donker. Licht geeft via het hormoon cortisol een signaal geeft dat het tijd is om op te staan. De afwezigheid van licht in de avond en nacht doet de afgifte van het slaaphormoon melatonine stijgen. Tenminste als je niet tot laat onder tl-buizen zit of in het blauwe licht van je laptop staart. Want zo blijft de centrale klok in je hersenen namelijk denken dat het dag is. En dat wil je niet. Melatonine heb je nodig voor een goede nachtrust en herstel van je lichaam. Zodat jij de volgende dag geen anderhalve liter koffie nodig hebt om wakker te worden.

Los van de centrale klok in je hersenen die vooral op licht reageert, heb je interne orgaanklokken die sterk op voeding reageren. Ze zijn gevoelig voor het moment waarop je eet. De orgaanklokken bevinden zich in verschillende weefsels en organen door je hele lichaam heen, zoals het hart en de bloedvaten, de stofwisseling, het hormoonstelsel, het immuunsysteem en de spijsvertering.

Trek je om negen uur ’s avonds nog een zak chips open, dan verstoor je het biologische ritme van je spijsvertering. Net zoals de krokussen hun bloemen sluiten in de avond, sluit je lichaam ’s avonds het liefst je interne keuken. Om die pas weer te openen als de zon op komt. In plaats van spijsverteren wil je lichaam namelijk rusten en repareren wat overdag stuk is gegaan.

Glucosehuishouding

Dat zie je onder andere terug in hoe je glucosehuishouding is geregeld. Stijgt je bloedglucosespiegel na een maaltijd, dan maakt je alvleesklier het hormoon insuline. Die haalt glucose uit je bloed, brengt het naar de cellen, en zo zakt je bloedglucosespiegel weer. Althans, overdag.

Eet je diezelfde vier sneetjes brood met gebakken eieren om twaalf uur ’s nachts in plaats van om twaalf uur ’s middags, dan stijgt je bloedglucosespiegel meer dan normaal. Je alvleeskliercellen hebben een receptor – een soort antenne – voor melatonine. Als melatonine ’s avonds en ’s nachts verbinding met de antenne maakt, dan kan insuline niet vrijkomen. Zo zal het glucosegehalte in het bloed meer stijgen dan normaal. Dat vergroot de kans op bijvoorbeeld overgewicht, diabetes type 2 en hart- en vaataandoeningen.

Van acht tot acht

Wanneer kun je dán het beste eten?

Je eet het liefst als je melatoninespiegel laag is. Doorgaans zakt melatonine rond acht uur in de ochtend en stijgt twaalf uur later weer, rond acht uur ’s avonds. Een mooi uitgangspunt is twaalf uur dag en twaalf uur nacht, waarbij je niet twaalf uur in je bed ligt. Maar de uren waarin je niet eet, niet intensief beweegt en niet in fel licht staart beschouwt je lichaam als nacht.

Minimaal twaalf uur vasten is dus een goed idee. Praktisch gezien laat je je avondsnack vallen en is je warme maaltijd het laatste eetmoment van de dag. Heb je een keer een buurtborrel tot laat, geniet daar dan vooral van. Je lichaam is flexibel en kan best eens omgaan met eten ná acht uur ’s avonds. Zolang dat maar niet dag in dag uit het geval is.

Ritme mensen, dat is het.

Marieke de Groot en Brenda Frunt zijn oprichters van De voedingsacademie en auteurs van Vast Wel! De Kracht van Periodiek Vasten.

Meer lezen

Vast Wel! De kracht van periodiek vasten