Datastudie Ancora Health
Dat de ongelijkheid op gezondheidsgebied groot is, is bekend. Nieuwe cijfers van Ancora Health maken de verschillen pijnlijk duidelijk. Mensen met ongunstige leefgewoontes kunnen tussen hun veertigste en zeventigste levensjaar niet meer dan vier gezonde jaren verwachten. Onderzoeker Sipko van Dam: “Wat de cijfers vooral laten zien is hoe voorspellend leefstijlgewoontes zijn.”
Lees onderaan het artikel de reacties van prof. Bruce H.R. Wolffenbuttel, prof. Hanno Pijl en prof. Nico van Meeteren.
Gezonde jaren zijn de heilige graal in het zorgbeleid. Organisaties zoals de Wereldgezondheidsorganisatie, de EU en het Nederlandse ministerie van VWS hebben van ‘gezonde levensjaren’ de strategische prioriteit voor de zorg gemaakt. Terecht, want dat de gemiddelde levensverwachting de afgelopen decennia in Nederland naar 82 is gestegen, is weliswaar fantastisch. Maar tegelijkertijd zijn mensen langer ziek dan ooit. Van die 82 jaar wordt slechts gemiddeld 61 jaar in goede gezondheid doorgebracht. Als we dat samen met de zorg en beleidsinstanties kunnen verbeteren, kunnen we niet alleen de zorgkosten terugdringen, maar vooral voor miljoenen mensen de levenskwaliteit verbeteren.
Wat zijn de kenmerkende verschillen tussen mensen met een gezonde en ongezonde leefstijl en hoe vertalen die verschillen zich in gezonde levensjaren? Het Nederlandse medtech-bedrijf Ancora Health onderzocht deze vraag met behulp van data-analyse met kunstmatige intelligentie. De resultaten zijn schokkend: de mensen met de meest ongunstige leefgewoontes mogen tussen hun veertigste en zeventigste jaar niet meer dan zo’n vier gezonde jaren tegemoet zien. Mensen uit de groep met de gezondste gewoontes kunnen verwachten in dezelfde periode 25 jaar gezond te zijn. De maatschappelijke gezondheidsongelijkheid wordt met de cijfers pijnlijk duidelijk gemaakt.
900.000 mensen
Een op de twintig mensen valt in de in ongezondste groep, wat voor de totale Nederlandse bevolking betekent dat het om bijna 900.000 mensen gaat. “Behalve als pleidooi voor preventie hebben de cijfers vooral waarde als inzicht in gezondheidskeuzes”, zegt Sipko van Dam, hoofd bio-informatica bij Ancora Health en verantwoordelijke voor de studie. Ongezond gedrag mag een persoonlijk keuze zijn, maar het is belangrijk om te beseffen dat van de 30 jaar na de veertigste verjaardag er normaal gesproken 26 in ongezondheid zullen worden doorgebracht.
Hoe is het onderzoek uitgevoerd?
Van Dam: “We hebben gebruik gemaakt van een biobank met gegevens van 500.000 mensen uit Engeland, met talloze data over hun gedrag, gezondheid en biomarkers. Met machine learning hebben we voorspelmodellen gemaakt. De computer kan het verschil tussen gezond en ongezond gedrag onderscheiden, wat kan worden gekoppeld aan de aanwezigheid van chronische ziektes.”
“Vervolgens hebben we met behulp van Sullivan’s-methode, een methode die ook door de Wereldgezondheidsorganisatie wordt gebruikt, een berekening gemaakt van de gezondheidsspanne. Dat is de hoeveelheid jaren die men in gezondheid kan verwachten door te brengen. We kunnen alleen uitspraken doen voor de leeftijdscategorie van veertig tot zeventig jaar, omdat we alleen voor die groep data hebben.”
Wat houdt ‘ongezond gedrag’ in?
“Het gaat onder meer om roken, veel stress hebben, weinig bewegen en het consumeren van ongezonde en te veel voeding. De mensen die in de ongezondste groep vallen, 5 procent van de onderzoekspopulatie, hebben gemiddeld 35 jaar gerookt. Ze slapen minder goed en hebben ’s ochtends meer moeite met opstaan. Ze zijn minder actief en kijken veel meer tv. Over het algemeen eten ze meer, en daarbij eten ze minder gezonde dingen zoals salades. Eigenlijk komen alle leefstijlcategorieën die je zou verwachten uit de bus.”
Wat weten we nog meer van de mensen in de ongezondste groep?
“Ze hebben een gemiddeld BMI van 31, tegenover 25 bij de mensen die het gezondste gedrag vertonen. Wat uiteraard in overeenstemming is met hun grotere kans op ziekte. Ze zijn afkomstig uit de lagere inkomensgroepen. Veel mensen in deze groep hebben een huishoudelijk inkomen dat onder de 18.000 pond per jaar ligt, dus ongeveer 21.000 euro. Driekwart van deze mensen zijn al chronisch ziek op hun veertigste jaar. Naarmate mensen ouder worden, worden ze ongezonder en van de mensen uit de ongezondste groep is 90 procent ziek als ze zeventig zijn. In de gezondste groep is dat slechts ongeveer 30 procent.”
Wat hebben de onderzoeksresultaten jou geleerd?
“In de eerste plaats natuurlijk hoe alarmerend de verschillen zijn. Ten tweede hoe voorspellend de leefstijlgewoontes eigenlijk zijn. Alleen al door naar het gedrag te kijken weet je welke gezondheid iemand mag verwachten. Aan de andere kant biedt het ook kansen: het kan de gezondheidszorg bijvoorbeeld de mogelijkheid bieden om mensen te screenen. Op grond van het gedrag weet je immers dat de kans groot is dat iemand chronisch ziek is of bezig ziek te worden, en een beroep op het zorgsysteem zal moeten doen. Met preventieve maatregelen kunnen mogelijk besparingen in de zorg worden gerealiseerd.”
Wat ook uit de cijfers blijkt is dat de verschillen overbrugbaar zijn
“Wat we ook zagen is dat de biomarkerniveaus zoals bloedglucose en cholesterol in de ongezonde groep over het algemeen in een minder goede staat zijn, maar dat de verschillen niet onoverbrugbaar groot zijn en vaak bij te stellen zijn. Niet alle chronische ziektes zijn te genezen, maar met ander gedrag valt er meestal veel te verbeteren. Met Ancora hebben we als ambitie om in 2030 vijf miljoen gezonde levensjaren aan de samenleving toe te voegen, en we hebben met onze aanpak laten zien dat veel verbeteringen realiseerbaar zijn. Dat kan een enorme impact hebben op de kwaliteit van leven van veel mensen.”
Reacties op het onderzoek
Meer dan de helft van de mensen is op veertigjarige leeftijd al langdurig ziek met ziektes zoals diabetes, hart en vaatziekten en depressie. Helaas blijft het aantal langdurig zieken maar groeien, wat de zorg in de toekomst onbetaalbaar zal maken. Veel van die chronische ziektes zijn te voorkomen met een gezonde leefstijl, hier ligt dus een grote kans voor preventieve gezondheidszorg.
Prof. dr. Bruce H.R. Wolffenbuttel, hoogleraar endocrinologie Universitair Medisch Centrum Groningen:
Veel chronische aandoeningen zijn omkeerbaar. Ongeveer tien jaar geleden is bijvoorbeeld duidelijk geworden dat diabetes type 2 omkeerbaar is door gezond te leven. Op dit moment wordt deze kennis echter nog te weinig ingezet in de reguliere zorg. Er wordt vaak nog steeds vooral vertrouwd op het effect van alléén medicijnen.
Prof. dr. Hanno Pijl, hoogleraar diabetologie Universiteit Leiden:
Dit is een van de vele wetenschappelijke onderzoeken die de sociaaleconomische gezondheidsverschillen duiden. Met daarbij overigens de opmerking dat gemiddeld de hele wereldbevolking profiteert van een gestage toename van de welvaart met een evenredig gestage verbetering van de gezondheid als gevolg. Maar een deel van de bevolking profiteert fors minder mee. Zo ook in Nederland en dat is een situatie waarin de kabinetten Rutte III en IV samen met de gezondheid- en zorgsector niet langer willen berusten.
Prof. dr. Nico van Meeteren, algemeen directeur TKI-Bureau van de Topsector Life Sciences & Health en hoogleraar perioperatieve gezondheid Erasmus Medisch Centrum:
Samen met veel publieke- en privatesectoractoren, -partners en -stakeholders werden in 2019 door VWS vijf missies geformuleerd in het kader van het Missiegedreven Kabinetsbeleid. De centrale VWS-missie schrijft voor dat in we 2040 vijf extra gezonde levensjaren genieten en dat de sociaaleconomische gezondheidsverschillen met 30 procent afgenomen moeten zijn. De vier onderliggende VWS-missies moeten dit mogelijk maken, onder andere door het ‘meedoen’ van mensen met een chronische ziekte in hun samenleving met 25 procent te verruimen, wetend dat ‘meedoen’ zeer preventief en gezondheidsbevorderend werkt. Een nationale publiekprivate coalitie werkt sinds 2020 aan deze missies en sinds hun start is er al het nodige bereikt.”
Meer informatie over het onderzoek
Ancora Health is partner van Je Leefstijl Als Medicijn