Nederlanders met een Turkse of Marokkaanse achtergrond hebben ongeveer drie keer zo veel kans op diabetes type II. Sinds vorig jaar onderzoekt Younes Bouadi hoe diabetici met een migratieachtergrond beter met gezondheidsinitiatieven te bereiken zijn. Daarbij werkt hij nauw samen met Je Leefstijl Als Medicijn. Wat viel hem tot nu toe op?
Op het gebied van de gezondheid bestaat een enorme sociale ongelijkheid in Nederland. Steeds meer realiseerde Younes Bouadi zich de afgelopen jaren dat de kansen op vitaliteit onrechtvaardig verdeeld zijn. Hoe slechter je sociaaleconomische status, hoe groter de gezondheidsrisico’s. Een migratieachtergrond heeft ook een negatieve samenhang met een goede gezondheid: Nederlanders van Turkse of Marokkaanse komaf hebben bijvoorbeeld een twee tot drie keer grotere kans op diabetes type 2 dan ‘witte Nederlanders’.
De coronacrisis bracht de verschillen nog pijnlijker in beeld. De oversterfte onder mensen met een niet-westerse achtergrond was vorig jaar beduidend hoger dan onder mensen met een Nederlandse achtergrond.
Als cultuurproducent had Younes in oorlogsgebieden in het midden oosten gewerkt. Het probleem van de gezondheidssituatie van mensen met een migratieachtergrond in westerse landen liet hem echter niet los. In 2020 begon hij met de masteropleiding Healthy Ageing Professional aan de Hanzehogeschool Groningen, en onderzocht in zijn innovatieopdracht de problematiek. De opdracht is een voorstudie voor een op mensen met een migratieachtergrond gericht gezondheidsproject. In zijn zoektocht kwam Younes in contact met Je Leefstijl Als Medicijn, met wie hij sindsdien nauw samenwerkt.
Medio vorig jaar ben je met je onderzoek begonnen. Wat zijn je bevindingen tot nu toe?
Younes: “Het is een thema dat bij veel mensen en instanties leeft. Algemeen groeit de belangstelling voor gezondheid en de rol van leefstijl de afgelopen tijd sterk. Op de vraag hoe diabetici met een migratieachtergrond daarbij te bereiken zijn, weten nog weinig mensen het antwoord. Bestaande leefstijlprogramma’s lukt het in ieder geval niet goed.”
Waar heb je tot nu toe je tijd in geïnvesteerd?
“Met het inventariseren van de knelpunten en het opbouwen van een netwerk van stakeholders. Daarbij heb ik gesproken met artsen en wetenschappers, met overheden, patiëntorganisaties en ondernemers, en met islamitische organisaties. Tegelijk ben ik zelf aan de slag gegaan als coach van verschillende diabetespatiënten. Hoe meer je erin duikt, hoe lastiger de problematiek blijkt te zijn. Op verschillende niveaus wordt aan oplossingen gewerkt. In Den Haag bestaat bijvoorbeeld al een goed monitoringsnetwerk voor diabetes-2. Maar ondanks alle inspanningen sleept het probleem zich voort.”
Hoe meer je erin duikt, hoe lastiger de problematiek blijkt te zijn
Heb je een idee in welke richting de oplossing moet worden gezocht?
“Ik vind het belangrijk dat diabetici zich realiseren dat ze in hun zoektocht naar een betere gezondheid niet volledig overgeleverd zijn aan het zorgsysteem. Ze kunnen veel meer bereiken als ze zelf de regie nemen. Traditioneel gezien bestaat er al veel kennis en wijsheid binnen de Nederlandse moslimgemeenschap over hoe je gezond kan leven. Nederlandse moslims kunnen vaak putten uit een rijke culinaire traditie met veel gezonde voeding en een sterke gemeenschapsvorming. Ze zijn ook vertrouwd met vasten. Veel traditionele wijsheden moeten gereactiveerd worden zodat men zich kan wapenen tegen de huidige obesogene omgeving. Daarbij is het van belang dat je niet alleen het individu met diabetes aanspreekt, maar ook zijn of haar sociale omgeving erbij betrekt. Gedragsveranderingen zijn veel succesvoller als ze gedragen worden door de sociale omgeving. Een gemeenschapsaanpak leidt bovendien tot de preventie van veel gezondheidsproblemen.”
Op welke manier kan bij dit soort tradities worden aangesloten?
“Tijdens de ramadan zijn moslims bijvoorbeeld gemotiveerd om een maand lang niet te eten. Het is een periode van het doorbreken van gangbare routines en gewoonten, en van reflectie op het eigen gedrag. Dat biedt aanknopingspunten voor een leefstijlverandering. We zijn in het westen bekend met het woord jihad in de betekenis van heilige oorlog. Maar het woord staat ook voor de innerlijke strijd die je als moslim moet voeren om van jezelf een beter mens te maken, die beter zijn omgeving kan dienen. Dat gebeurt vaak met reinigen, vasten en bidden. Vasten en bidden staan dicht bij moderne opvattingen over een gezonde leefstijl, waarin het onder meer om vasten en mediteren gaat.”
Hoe verklaar je dat diabetici met een migratieachtergrond zo moeilijk met leefstijladvies te bereiken zijn?
“Ze lijken soms de weg kwijt te raken in de zorg. Ze krijgen nogal eens tegenstrijdige adviezen te horen en kunnen gefrustreerd raken omdat het reguliere zorgtraject voor diabetes type 2 ze weinig lijkt te helpen. Deze problematiek raakt alle diabetespatiënten, dus ook de patiënten zonder migratieachtergrond. Maar de huidige leefstijladviezen zijn duidelijk ontwikkeld voor en door een Nederlandse meerderheidspopulatie. Bij de culturele diversiteit van de meeste mensen met diabetes-2 in Nederland sluiten ze slecht aan. Als je mensen alleen vertelt dat ze lijnzaadcrackers met avocado moeten eten en aan mindfulness moeten doen, sla je gewoon bij veel mensen de plank mis. Diabetespatiënten hebben baat bij een individuele begeleiding van hun specifieke ziektebehandeling, maar daaraan ontbreekt het vaak.”
De huidige leefstijladviezen zijn duidelijk ontwikkeld voor en door een Nederlandse meerderheidspopulatie
Welke stappen wil je de komende tijd zetten?
“In april tijdens de ramadan willen met enkele partners onderzoeken of we een pilotproject kunnen doen. We kijken bijvoorbeeld of de wandelingen die de Bas van de Goor Stichting organiseert op de ramadan kunnen worden afgestemd. De vraag is uiteraard in hoeverre we dat coronaproof kunnen en mogen doen. In de Schilderswijk in Den Haag wordt door Lifstyle4health het project Diablend voorbereid, waarbij onderzoek wordt gedaan naar diabetesbestrijding op wijkniveau. Daarin wordt ook de vraag meegenomen hoe diabetici met een migratieachtergrond er beter bij te betrekken zijn. De komende maanden zal ik opnieuw veel met partners en uiteenlopende deskundigen om tafel zitten. Als ik een ding heb geleerd, is het dat gezondheidsverbetering bij diabetici met een migratieachtergrond door middel van leefstijlverandering een complex vraagstuk is. Maar de mogelijke opbrengsten van een oplossing zijn groot.”
We zoeken voor dit project steun in ons netwerk. Neem hiervoor contact om met Younes Bouadi:
Leefstijlprogramma voor mensen met diabetes type 2 – Diabetes2Doorbreken
Diabetes2doorbreken het online leefstijlprogramma voor leden van Stichting Je Leefstijl Als Medicijn.
Heb jij diabetes type 2? Doe mee!
Stichting Je Leefstijl Als Medicijn is partner van het Nederlands Innovatiecentrum voor Leefstijlgeneeskunde.
Dit met als doel om persoonsgerichte leefstijlgeneeskunde verder te ontwikkelen. Het partnerschap richt zich met name op interventies die de eigen regie van mensen met een chronische ziekte versterken.
Meer informatie op www.lifestyle4health.nl