Naar het vroegtijdig opsporen van metabole disfunctie
Steeds meer mensen zijn chronisch ziek, vanaf steeds jongere leeftijd, en opvallend vaak hebben mensen verschillende ziektes tegelijk. Veel ziektes hebben dan ook een gemeenschappelijke oorzaak: metabole disfunctie. In dit artikel pleit Yvo Sijpkens, internist in het Haaglanden Medisch Centrum, voor het vroegtijdige opsporen en behandelen van metabole disfunctie.
Chronische aandoeningen zoals obesitas, leververvetting, diabetes type 2, hoge bloeddruk en slagaderverkalking komen niet alleen steeds vaker en gezamenlijk voor, de patiënten zijn gemiddeld ook steeds jonger. Inmiddels weten we dat deze ziektes een gemeenschappelijke oorzaak hebben: metabole disfunctie, of een verstoorde stofwisseling. Ook andere ziektes zoals kanker, dementie en long covid kennen een metabole component.
In de zorg worden de ziektes doorgaans in gespecialiseerde medische trajecten apart behandeld. Maar gezien hun achterliggende oorzaak is er veel winst te behalen als we de metabole disfunctie vroegtijdig opsporen en behandelen, bij voorkeur nog vóórdat ze in verschillende chronische ziektes tot uiting komt. In dit artikel pleit ik voor een metabole screening en vertel ik hoe we metabole disfunctie kunnen aanpakken.
Metabole disfunctie
Wat is metabole disfunctie? Stofwisselingsproblemen kunnen verschillende oorzaken hebben. In de medische praktijk wordt de term metabool syndroom gebruikt als sprake is van een aantal specifieke risicofactoren: grote buikomvang, hoog triglyceridengehalte, laag HDL-cholosterol, verhoogde bloeddruk en hoog bloedsuikergehalte. Gebleken is dat mensen met drie of meer van deze symptomen onder meer een vijfmaal verhoogde kans op diabetes type 2 en tweemaal verhoogde kans op hart- en vaatziektes hebben. In een Nederlandse studie bleek 19 procent van de mannen en 12 procent van de vrouwen aan de kenmerken te voldoen. In de Verenigde Staten is 50 procent van de mensen boven de 60 jaar behept met het metabool syndroom.
In de VS heeft de helft van de 60-plussers metabool syndroom
Hoewel het screenen van patiënten op het metabool syndroom veel waardevolle informatie kan opleveren, wordt hier in de praktijk nog weinig mee gedaan. Wat mij betreft kunnen we de screening zelfs nog verder uitbreiden. Steeds duidelijker wordt wat de metabole ontregeling veroorzaakt, namelijk onze leefstijl die wordt gekenmerkt door overmatige en ongezonde voeding, te weinig beweging, onvoldoende slaap en te veel stress. Verschillende bloedwaardes in combinatie met inzicht in de leefstijl en conditie van de patiënt kunnen ons op het spoor zetten van de metabole disfunctie. Gezondheidsproblemen kunnen zo tijdig worden gesignaleerd, en met behandelprogramma’s kan worden gestart voordat grote schade ontstaat.
Bloedsuikerpieken
Voeding speelt een centrale rol bij metabole disfunctie. De huidige voeding geeft vaak hoge bloedsuikerpieken en -dalen, die mede via een hoge energie-inname in leververvetting en insulineresistentie kunnen uitmonden. Voeding speelt daarom ook een hoofdrol bij de behandeling van metabole ziektes.
De focus op metabole disfunctie maakt het begrijpelijk dat chronische ziektes om zich heen grijpen. Op steeds jongere leeftijd consumeren we voeding en drank met veel suikers, zetmeel en verkeerde vetten. De ontregeling die daardoor ontstaat wordt verergerd door toenemende stress, een gebrek aan gezonde slaap en te weinig beweging.
Om metabole disfunctie tegen te gaan is doorgaans een leefstijlverandering nodig. Onderdeel daarvan is de overgang naar onbewerkte volwaardige voeding rijk aan vitaminen, mineralen, aminozuren en de juiste vetzuren, en meer beweging. Dat deze interventie vruchtbaar is, blijkt uit de talloze gevallen van mensen met diabetes type 2 die hun ziekte door leefstijlverandering wisten om te keren.
Screening
De screening van metabole disfunctie staat nog in de kinderschoenen. In een recent artikel in Focus Vasculair bespreek ik de uitgangspunten. Behalve de genoemde factoren van het metabool syndroom zijn gestoorde leverwaarden en een hoge nuchtere insulinespiegel in het bloed veelzeggend. Met een bio-impedantieweegschaal kan de verhouding van visceraal vet en spiermassa worden vastgesteld. Naast een verhoogde bloeddruk kunnen skintags, zwarte vlekken in de hals en male boobs signalen van metabole disfunctie zijn.
De huidige aanpak van chronische aandoeningen lijkt tegenwoordig op dweilen met een open kraan. Metabole problemen tijdig herkennen, de oorzaken begrijpen en er met leefstijlverbetering op ingrijpen is de beste manier om deze pandemie te bedwingen.
Lees het artikel in Focus Vasculair (abonneesite)
Yvo Sijpkens is internist in het Haaglanden Medisch Centrum en medisch adviseur van Je Leefstijl Als Medicijn
Meer lezen
Voeding en demedicalisering als medische interventie bij mensen met DM2
