Interview Ronald van Litsenburg, manager LEVgroep
Ineens zijn het veelbesproken termen: IZA, GALA en SPUK. Erachter schuilt de ambitie van de overheid om de zorgpreventie op lokaal niveau te organiseren. Hoe de transitie in de praktijk moet worden ingericht, moet echter nog gaandeweg worden ontdekt. Als manager bij LEVgroep in Oost-Brabant staat Ronald van Litsenburg dichtbij de mensen waar het om gaat. LEVgroep loopt voorop met het ondersteunen van het Suikerhuis-project van Je Leefstijl Als Medicijn. We vroegen Ronalds visie op de ‘nieuwe wereld’ van de lokaal aangestuurde zorgpreventie.
Het is een drukte van belang in het pand van LEVgroep in de Helmondse binnenstad. Mensen lopen in en uit om aan een van de activiteiten mee te doen, of om te vergaderen over de sociale problematiek van de omringende buurten. Op de tweede verdieping kan Ronald van Litsenburg zich in zijn rustige kamer terugtrekken. Als manager is hij verantwoordelijk voor een deel van de activiteiten van LEVgroep in Helmond. De LEVgroep (‘Leven En Verbinden’) neemt het sociaal werk in een belangrijk deel van Oost-Brabant voor zijn rekening.
Voordat Ronald manager werd was hij opbouwwerker. Hij kent de buurten waar LEVgroep mee te maken heeft door en door. “Het gaat om zes wijken met bewoners met een lage sociaaleconomische status. Ze leven vaak in slechte huizen en de gezondheid laat te wensen over. Diabetes type 2 komt veel voor en een groot aantal mensen rookt. In de wijk met de laagste sociaaleconomische status leven de bewoners 7 jaar korter dan het landelijk gemiddelde.”
Akkoorden
Grote veranderingen lijken op stapel te staan voor de organisaties die zich met buurten en wijken bezighouden. Met verschillende akkoorden heeft het ministerie van VWS de coördinatie van de zorgpreventie naar de lokale overheden overgeheveld. De afspraken van het Nationaal Preventie Akkoord en Integraal Zorg Akkoord (IZA) zijn onlangs concreet gemaakt in het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), dat het ministerie afsloot met GGD GHOR, Zorgverzekeraars Nederland en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Het houdt in dat de gemeentes een regierol hebben gekregen, inclusief deadlines. Er komt geld beschikbaar voor lokale gezondheidsactiviteiten via een zogeheten specifieke uitkering (SPUK).
Nog meer dan ze al doen moeten gemeentes zich druk gaan maken om de gezondheid van de inwoners. Daarbij ziet het GALA-akkoord een grote rol weggelegd voor de lokale sociale structuur. “We willen terug naar de nabijheid en de menselijke maat vanuit de lokale sociale basis of de sociale infrastructuur, in samenspraak met de inwoners”, schrijft het Akkoord.
De sociale basis organiseren: dat is nu precies wat sociaalwerkorganisaties zoals LEVgroep doen.
Samenhangende benadering
Ronald van Litsenburg: “Wat ik sterk vind aan het Gezond en Actief Leven Akkoord is de samenhangende benadering. De verschillende problemen van de mensen in arme buurten beïnvloeden elkaar. In een slechte woning leven komt de gezondheid niet ten goede. Als je met een bestaansminimum te maken hebt, heb je meestal veel stress. Fast food eten is een verleidelijke keuze die bovendien vaak nog goedkoop is ook. Niet alleen de fysieke gezondheid maar bijvoorbeeld ook de inrichting van de omgeving moet worden aangepakt.”
In de Helmondse wijken bestaan al veel initiatieven die met gezondheid te maken hebben, bijvoorbeeld initiatieven op scholen, buurtsport voor jongeren, beweegactiviteiten en valpreventie voor ouderen, tot en met het werk van de gezondheidscentra en het ziekenhuis. Ronald: “Het risico bestaat soms dat organisaties geïsoleerd te werk gaan. De grote kans die het Gezond en Actief Leven Akkoord biedt is dat we de bestaande activiteiten beter kunnen coördineren.”
Extra grote drempel
Een probleem met zorgpreventie is dat de mensen met de grootste gezondheidsklachten vaak ook het moeilijkst te bereiken zijn. In de praktijk zijn mensen met een lage sociaaleconomische status lastig te betrekken in leefstijlprogramma’s. Een niet-westerse cultuurachtergrond blijkt vaak een extra grote drempel op te werpen. Het sociaal werk heeft veel ervaring met de communicatie met deze groepen. Ronald: “Zorgpreventie moet in de buurt en dicht bij de mensen worden georganiseerd. Ik denk dat het sociaal werk daarin een grote rol kan spelen.”
Als voorbeeld noemt hij het Suikerhuis, het initiatief vanuit Gezond Helmond om supportgroepen rond diabetes type 2 in de Helmondse binnenstad te organiseren. LEVgroep heeft Saïda Tilburgs-Benfatimi aangesteld als organisator van de groepen. Diabetespatiënten geven elkaar tips en advies om beter met de ziekte om te gaan. Het Suikerhuis maakt leefstijlkaarten met alle gezondheidsinitiatieven in de wijk waarvan de groep gebruik kan maken. Saïda is ook de lokale aanjager van 2diabeat, het landelijk netwerk van initiatieven op het gebied van diabetesbestrijding.
Ronald: “Het Suikerhuis gebruikt ervaringsdeskundigheid om andere mensen in een gezondheidsverbetering mee te nemen. Zo kun je mensen op een laagdrempelige manier bereiken. De mensen met de sterkste schouders helpen de anderen, dat is een belangrijk uitgangspunt voor LEVgroep.”
De succesfactor voor welzijnswerk in buurten en wijken is draagvlak, zegt Ronald. “De verschillende organisaties op gezondheidsgebied moeten daarbij goed samenwerken. Het Gezond en Actief Leven Akkoord geeft daarvoor de voorzet. We zullen dat echt moeten oppakken, want zoals het nu gaat wordt het zorgsysteem in Nederland onhoudbaar.”
Meer lezen?
Ruimte om te leven in Gezond Helmond
‘Wijkaanpak kan als een verlengde arm van de arts zijn’
Interview Maarten Ploeg, programmadirecteur 2diabeat
