Nieuwe balans vind je door beter te weten waaróm je het doet
In haar praktijk als psychiater behandelt Elly Smits onder meer patiënten met chronische ziektes, die hun leven sterk aan hun ziekte moesten aanpassen. Als mensen zichzelf blijven overvragen, kunnen ze in een negatieve spiraal van fustratie en ongezondheid komen. Weten wat je écht belangrijk vindt kan helpen om de kwaliteit van het leven te hervinden. Elly schreef haar inzichten op in het boek Ongevraagd advies, als je meer uit je leven wilt halen.
Een patiënt met angst- en stemmingsklachten vroeg om hulp. Jaren geleden had hij een ernstig ongeval met een whiplash meegemaakt. Daardoor was hij zeer gevoelig voor prikkels geworden, en inmiddels flink gefrustreerd en radeloos.Een andere patiënt met stemmingsklachten die een hersenbloeding had gehad, was ook gefrustreerd. Een gesprongen vat in zijn hersenen had geleid tot ernstige prikkelgevoeligheid, waardoor alle activiteiten voor hem zeer vermoeiend waren geworden.
Als beide patiënten onvoldoende rekening hielden met de prikkelgevoeligheid, werden ze fors teruggefloten door hoofdpijnklachten, misselijkheid en oververmoeidheid. Als méér deden dan ze eigenlijk konden, was hun hersteltijd lang en duurde soms dagen. Daardoor konden ze nog minder, en voelden ze zich nog meer beperkt en gefrustreerd.
Het enige dat deze patiënten vooruit kon helpen was ontdekken en respecteren wat ze wél konden verdragen binnen de smalle bandbreedte van de dagelijkse prikkels. Door zich te focussen op het ondergaan van prikkels die in verbinding stonden met wat ze heel belangrijk vonden in hun leven, nam hun welbevinden toe. Ze kregen meer plezier in het leven en geestelijke energie van betekenisvol bezig zijn.
Pech onderweg
In mijn praktijk voor integrale psychiatrie en psychotherapie heb ik veel te maken gehad met mensen die psychische klachten kregen door pech zoals een ongeval, acute of chronische ziekte, ouderdom of een life event zoals het verlies van een dierbare door overlijden of scheiding. Toch zijn ook bij ‘pech onderweg’ het hervinden van een nieuwe balans en een tevreden leven haalbaar. Drie dingen zijn heel belangrijk:
- Als je jouw levenslange missie bewust verbindt met wat je wel (nog) kan, waar je energie van krijgt, en de dingen doet die goed zijn voor je geest en lichaam, blijf je jouw leven als betekenisvol ervaren.
- Als je jouw dierbaren bij dit proces kunt betrekken, ervaar je sociale steun en verbinding.
- Als je met deze belangrijke ingrediënten vervolgens een voor jou haalbare dag- en weekplanning maakt, ben je bezig met jouw duurzaam welbevinden. Daarmee voorkom je secundaire psychische en lichamelijke klachten.
Overvraging voorkomen
Veel ernstige psychische angst- en stemmingsklachten blijken in de praktijk het gevolg te zijn van een vorm van chronische overvraging. Tijdens het tweede coronajaar meldde zich bijvoorbeeld een zestigplusser met ernstige depressieve klachten bij me aan. Het bleek dat ze haar twee uur reistijd naar haar werk na de coronamaatregelen had omgezet naar twee uur extra achter haar computer werken. Dus tien uur per dag! Dat bleek haar hersenen dusdanig te vermoeien dat ze depressief was geworden. Toen ze haar beeldschermtijd naar acht uur terugbracht en in de resterende tijd meer buiten bezig was met wandelen, fietsen en tuinieren, knapte ze geleidelijk op. Ze ging ook meer lezen van papier, wat minder vermoeiend is voor je brein.
De klachten die het gevolg zijn van overvraging putten iemand nog meer uit. Daardoor kan een negatieve frustrerende spiraal ontstaan.
Veel mensen blijken zich niet bewust te zijn van wat ze in hun leven heel belangrijk vinden en zijn daar dus ook niet bewust mee bezig geweest. Ze hebben onvoldoende focus. Als je genoeg energie hebt, kun je wel wat energie verspillen, maar als die luxe voorbij is ben je gedwongen om scherpere prioriteiten te stellen. Dat kan alleen door je bewust te zijn van wat je heel belangrijk vindt.
Door bewuste keuzes ervaar je meer grip op jouw leven. Als je jezelf niet overvraagt en je leven met respect voor jezelf vormgeeft, ervaar je meer kwaliteit van leven.
Dat is precies datgene waarvoor ik zelf mijn bed uitkom: kwaliteit van leven. Ik gun het iedereen.
Levensmissie
Hoe kom je achter wat je heel belangrijk vindt, wat jouw missie in het leven is? Wat ik vaak gehoord heb als missie is bijvoorbeeld: ‘Er voor een dierbare zijn als die me nodig heeft, een bijdrage leveren om een dierbare blij of gelukkig te maken’, ‘Iemand helpen om zich te ontwikkelen’, of ‘Een bijdrage leveren aan meer kwaliteit van leven, het leven mooier of duurzamer maken.’
Wat je kan helpen om je missie te ontdekken, is je bewust te zijn van de energie die je voelt als je ergens een compliment over krijgt. Je kunt je er ook een voorstelling van maken: welk compliment zou me heel blij maken als ik dat op mijn sterfbed van mijn dierbaren zou krijgen? Het antwoord op de vraag is kennelijk iets dat je heel belangrijk vindt.
Een missie is vaak groter dan jezelf. Iets voor een ander, de samenleving of de wereld betekenen geeft energie. Als jij wat je graag doet en goed kan daarvoor inzet, voel je tevredenheid en verbinding.
Elly Smits is al 30 jaar werkzaam als psychiater en psychotherapeut. In 2022 schreef ze het boek Ongevraagd advies, als je meer uit je leven wilt halen om haar praktijkervaring voor meer mensen beschikbaar te maken. Het boek geeft handvatten om zelf aan de slag te gaan. Het is met name gericht op jonge mensen, maar iedereen die gedwongen of bewust meer uit zijn leven wil halen, heeft er baat bij.
Meer over zingeving en geluk
De wetenschap van geluk
Gelukslessen uit Bhutan
Meer over psychiatrie en leefstijl
Leefstijl en psychische stoornis: hoe een adrenalinejunk zichzelf uit een crisis haalde
