Een verontrustend aantal mensen kampt met mentale problemen. Een gebrekkige verbinding met het lichaam is een belangrijke oorzaak, aldus Huub ter Haar, lichaamsgericht therapeut en auteur van het boek Lijfkracht. Leren om beter met angsten om te gaan is een van de oplossingen.
Door Huub ter Haar
Foto Piet Vermuë
We leven in een opgejaagde samenleving. Een samenleving die succes als norm stelt. In het onderwijs worden we afgerekend op cognitieve resultaten. In ons werk moeten we presteren. We kneden aan een ideaal lichaam. We communiceren via schermen waarbij we ons voortdurend met anderen vergelijken. We zijn een hoofd op pootjes geworden.
De keerzijde is dat we uit balans zijn. Kijk naar de cijfers: huisartsen schrijven aan jonge vrouwen twintig procent meer antidepressiva voor dan twee jaar geleden. Een op de zes jongeren denkt aan zelfdoding. Van alle groepen voelen de jongeren zich het meest emotioneel eenzaam.
Onder volwassenen zijn de cijfers evenmin hoopgevend. Het aantal mensen met een burn-out is volgens CBS in tien jaar tijd gestegen van 11 naar 16 procent. Grote groepen hebben last van onbegrepen klachten, ernstig overgewicht, verslavingsgedrag of van chronische slapeloosheid.
Het lijkt of heel Nederland uit balans is. Dat is natuurlijk niet zo. Maar het zijn wel veel verontrustende signalen. Ik zie daarin één gemene deler: een gebrekkige verbinding met het lijf.
Ontspannen en leven vanuit intuïtie
Beter contact met ons lijf stelt ons in staat te ontspannen, helen en leven vanuit intuïtie en inspiratie. Een lichaamscel kan alleen afvalstoffen opruimen en nieuwe energie opnemen vanuit ontspanning. Chronisch gespannen mensen raken ontregeld, hun lichaam is belast met opgeslagen emoties, zij kennen vaak onbegrepen spannings- en pijnklachten en chronische aandoeningen. Zij zijn bovendien niet in staat om voldoende te herstellen.
Ontspanning helpt je om toeschouwer te worden van je spanningen, klachten of emoties. Als je leert om goed naar de signalen van je lijf te kijken, zelfobservatie dus, ‘ben’ je niet langer de emotie of de klacht. Er ontstaat meer ontspanning en een beter samenspel tussen hoofd en lijf.
Vanaf nu mogen emoties en gedachten komen en gaan. Hoe meer ze door je heen kunnen gaan, hoe minder ze je bepalen. Je ontdekt dat je niet hoeft te vluchten voor negatieve gedachten, angst niet langer hoeft te controleren of boosheid te onderdrukken. Je gaat bovendien de patronen zien die je afhankelijk houden van slecht eten, pillen of verslavend gedrag. Je ontdekt welke overtuigingen je beperken en ondermijnen.
Van angst je vriend maken
Hoe kun je de ‘weg van je hoofd naar je lijf’ terugvinden? Onder meer door van angst je vriend te maken, zoals ik hieronder beschrijf. (Van angst je vriend maken is een van de negen praktische handvatten die ik in mijn boek Lijfkracht geef.)
Angst hoort bij het leven. Hij verwijst vaak naar de behoefte aan veiligheid. Reële angsten beschermen je tegen direct gevaar, onraad, of keuzes die ondermijnen. Dat is handig en helpt je letterlijk te overleven. Veel angsten zijn echter denkbeeldig, ze komen voort uit dezelfde filmpjes die je in je hoofd afdraait, bijvoorbeeld doordat je ooit een panische angst bij een bepaalde situatie hebt gevoeld. Denk aan vliegangst, pleinvrees, smetvrees of hoogtevrees. Soms worden ze fobisch, vragen ze meer dan twee uur per dag je aandacht en ze gaan je gedrag bepalen. Interventies zoals mindtuning en cognitieve gedragstherapie worden gebruikt om fobieën tegen te gaan.
Traumatische angsten kunnen voortkomen uit situaties en ervaringen die je niet goed hebt verwerkt. De angst ligt opgeslagen in je magazijn: je lijf. De opgeslagen angst kan signalen afgeven naar het brein, waardoor de hersenen via het zenuwstelsel het lichaam gereedmaken om in actie te komen. Het kan ook zijn dat je angst van een van je ouders onbewust hebt overgenomen. Die gevoelens zitten onbewust in je systeem, je lichaam heeft ze diep weggestopt. EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) kan hierbij behulpzaam zijn.
Maar angst wil vooral geleefd worden. Als je overgenomen wordt door angst, zet je de werkelijkheid stil. Dan gaat er een lijst omheen en wordt alles wat ooit kleur en beweging had grauw. Je raakt afgescheiden van het leven. Angst wil ruimte krijgen. Het beste kun je er met je volle aandacht bij blijven, met je adem naartoe gaan en letterlijk zelfs stem aan geven. Voel je lijf groter en opener worden: de beweging neemt toe. Dat is heel bevrijdend, de angst komt en gaat weer weg. Altijd. Net zo lang tot hij geleefd is. Dat is niet eenvoudig, het vraagt oefening. Vooral ’s nachts komt de angst op je deur kloppen. Het vergt moed om de deur te openen en de angst welkom te heten.
Na enige tijd is de opgeslagen emotie voldoende naar buiten gekomen. Zo mogelijk verdwijnt de onderliggende wond, of je ziet het patroon dat, of de overtuiging die, je van je ouders hebt overgenomen of zelf hebt ontwikkeld. Het patroon dat de angst blijft voeden en je behoefte aan veiligheid oproept. Verwelkom de angst, aanschouw hem en blijf erbij. Zo wordt angst een vriend. De angst wordt ten slotte zachter en transformeert op enige moment tot liefde of dankbaarheid.
Huub ter Haar is lichaamsgericht therapeut en auteur. In zijn boek Lijfkracht heeft hij voorbeelden uit zijn gelijknamige praktijk voor lichaamsgerichte therapie en adviezen om in het dagelijkse leven toe te passen.
Lijfkracht zelf ervaren?
Kijk op de website van Huub ter Haar www.lijfkracht.nu
Ook interessant
Leefstijl en psychische stoornis: hoe een adrenalinejunk zichzelf uit een crisis haalde
