Eerste ervaringen in het ErasmusMC
Steeds meer ziekenhuizen openen leefstijlloketten: schakelpunten die de artsen helpen om voor patiënten de beste leefstijloplossingen te vinden. Met hun kennis van het regionale zorgaanbod kunnen de loketmedewerkers behandelingen ondersteunen – en helpen voorkomen dat patiënten snel weer voor de deur van het ziekenhuis staan. Hoe ziet de praktijk van de loketten eruit? De ervaringen van het ErasmusMC.
Ongetwijfeld hebben leefstijlzorgloketten een grote toekomst in de zorg. In het ziekenhuis zien artsen vaak dat hun patiënten gebaat zouden zijn bij een gezondere leefstijl. Soms kan een leefstijlverbetering patiënten helpen om sneller aan te sterken, of om hun conditie voorafgaand aan een ingreep te verbeteren. Soms kan ze ook de behandeling ondersteunen of zelfs medicijnen of een operatie vervangen.
In hun spreekkamers ontbreekt het de artsen echter vaak aan voldoende tijd en kennis om hun patiënten van effectief leefstijladvies te voorzien. Om ze door te kunnen verwijzen hebben ze bovendien overzicht nodig van de beschikbaarheid van effectieve leefstijlinitiatieven in de wijk of regio waar de patiënt woont. Dat is precies de rol die de leefstijlloketten kunnen vervullen.
Paddestoelen
In ziekenhuizen door het hele land zijn de loketten de afgelopen jaren als paddestoelen uit de grond geschoten. Met de regionale functie van veel ziekenhuizen sluiten ze perfect aan bij de regionale aanpak van de leefstijlgeneeskunde, die steeds meer de rode draad van het zorgpreventiebeleid wordt.
Daarbij blijken de ziekenhuizen in de praktijk aan de loketgedachte wel verschillende invullingen te geven. In sommige wordt bijvoorbeeld gefocust op een beperkt aantal aandoeningen, in andere vooral op het pre-operatieve traject. Ziekenhuizen met een gevestigd loket die alle afdelingen ondersteunt zijn er eigenlijk nog nauwelijks. Bij het inrichten van het loket blijkt een aantal haken en ogen te komen kijken – waaronder op het gebied van de bekostiging – die hun opmars vertraagt.
Erasmus MC
Eerder dit jaar opende het Erasmus MC in Rotterdam een leefstijlzorgloket. Volgens Liesbeth van Rossum, hoogleraar obesitas en internist-endocrinoloog in het Erasmus MC en initiatiefnemer van het loket, moeten we in Nederland meer inzetten op zorggerelateerde preventie. “Dat betekent dat we gezonde leefstijl onderdeel maken van de reguliere behandeling”, aldus Van Rossum op de website van het ziekenhuis.
Van Rossum: “Met z’n allen worden we ouder maar wel zieker. De helft van de Nederlanders heeft overgewicht en veertien procent obesitas.” De vele aandoeningen die worden veroorzaakt of verergerd door obesitas zijn we nu vooral aan het behandelen met medicatie of dure operaties. Het leefstijlloket kan helpen de druk op de zorg te verlichten, aldus Van Rossum.
In het loket in het Erasmus worden patiënten die door artsen zijn doorverwezen ontvangen door leefstijlzorgcoördinatoren. Na een intake voeren de coördinatoren metingen uit en gaan ze samen met de patiënt op zoek naar een leefstijlbehandeling die bij hun wensen en behoeften aansluit. Dat kan bijvoorbeeld een beweegprogramma, gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) of behandeling door een diëtist of fysiotherapeut zijn. Diëtist en leefstijlcoach Maaike Zimmerman is een van de coördinatoren.
Hoe moeten we ons zo’n loket fysiek voorstellen?
Maaike Zimmerman: “We gebruiken een spreekkamer waar we patiënten die door een van de artsen naar ons zijn verwezen ontvangen.”
Werken jullie voor alle disciplines van het ziekenhuis?
“We zijn als pilot begonnen met acht subspecialismen waaronder interne geneeskunde, nefrologie en cardiologie. Aandoeningen die we regelmatig tegenkomen zijn hart- en vaatziekten, diabetes, maag/darm/lever-aandoeningen en transplantaties zoals niertransplantaties. We zijn met een beperkt aantal specialismen begonnen om eerste ervaringen op te doen, waarbij we dit jaar 100 tot 150 patiënten zien. Op deze manier kunnen we de processen en de samenwerking met de eerstelijn optimaliseren.”
Hoe wordt er door de artsen op gereageerd?
“Veel artsen zijn heel enthousiast. Ze zijn blij de plek te hebben waar ze hun patiënten naartoe kunnen sturen die ze voorheen niet hadden. Er zijn ook artsen die reserves hebben. In de praktijk zien ze bijvoorbeeld dat ook als mensen gewicht kwijtraken, het lastig voor die mensen is dat lagere gewicht vast te houden. Toch zou het te kort door de bocht zijn om alleen naar het gewicht te kijken. Leefstijlverbeteringen hebben om meer gebieden invloed. Een kenmerk van artsen in een ziekenhuis is dat ze vaak een sterk specialistische focus hebben. De tijd die ze beschikbaar hebben om bijvoorbeeld overgewicht en de relatie met de klachten en behandeling bespreekbaar te maken is beperkt. Daarnaast is er vaak onbekendheid met het toeleiden van patiënten naar leefstijlinterventies in de eerste lijn. Dat draagt er allemaal aan bij dat de leefstijl nog onvoldoende plek heeft in de behandeling.”
Hoe wordt het loket bekostigd?
“Helaas is er nog geen structurele bekostiging voor de loketten. De pilot in het Erasmus MC is een initiatief van het ziekenhuis zelf met steun van VGZ. Er wordt door verschillende instanties gelobbyd voor een blijvende oplossing.”
Helaas is er nog geen structurele bekostiging voor de loketten
Jullie werken nu al voor uiteenlopende specialismen, en als het loket voor het hele ziekenhuis gaat werken worden er dat er nog veel meer. Voor grote groepen patiënten moeten jullie kunnen inschatten hoe ze hun leefstijl kunnen veranderen. Vraagt dat niet enorm veel verschillende expertise? Is dat te doen?
“Een van de aandachtspunten van de pilot is te onderzoeken hoe we daar mee om kunnen gaan. Als leefstijlcoördinatoren moeten we niet alleen kunnen doorverwijzen naar externe expertise, maar moeten we ook expertise in de eigen organisatie kunnen inschakelen. Binnen het Erasmus MC hebben we bijvoorbeeld een expertisecentrum voor metabole ziekten. Als patiënten door die collega’s naar ons worden doorverwezen, kunnen we zonodig op hun expertise terugvallen. Er lopen in het ziekenhuis ook gespecialiseerde diëtisten en fysiotherapeuten rond. In overleg kunnen we bepalen op welke manier we de patiënten het beste kunnen helpen. Tegelijk blijven we met de huisartsen in contact zodat de patiënten zo veel mogelijk te maken hebben met hulpverleners die ze kennen.”
Hebben jullie de lokale netwerken op leefstijlgebied inmiddels al in kaart?
“Het valt ons steeds opnieuw op hoe groot het aanbod is. We proberen zo veel mogelijk bij de aanbieders langs te gaan of ze telefonisch te spreken om de hulpverleners persoonlijk te leren kennen.”
Kunnen we stellen dat de loketten nog in ontwikkeling zijn?
“Zeker. In veel ziekenhuizen zijn pilots en projecten aan de gang. Gaandeweg moeten we er ook aan wennen dat de leefstijl onderdeel van de behandeling kan zijn. Voor patiënten kan het bijvoorbeeld soms lastig zijn om te accepteren dat hun gedrag onderdeel van het probleem is, en dat ze zelf ook een verantwoordelijkheid kunnen nemen. Voor artsen is het soms nog lastig om een onderwerp zoals het overgewicht van de patiënt op tafel te leggen. Hoewel mijn ervaring daarmee is dat veel patiënten het juist prettig vinden er open over te kunnen praten, in plaats van dat er omheen wordt gedraaid.”
Voor patiënten kan het soms lastig zijn te accepteren dat hun gedrag onderdeel van het probleem is
Wanneer komen de leefstijlloketten in de volwassen fase?
“Er is nog een aantal praktische problemen te overwinnen. Zonder structurele bekostiging blijft het een moeilijk verhaal. Ook de administratie is nog een knelpunt. In principe mogen ziekenhuisspecialisten bijvoorbeeld hun patiënten naar een GLI doorverwijzen, maar om administratieve redenen willen de zorgverzekeraars dat de huisarts dat doet. Zowel voor ons als voor de huisarts geeft dat extra rompslomp. Op dat soort gebieden valt nog veel winst te behalen. Als we patiënten vanuit het ziekenhuis met een leefstijlverbetering willen helpen, moet dat eenvoudig en makkelijk geregeld kunnen worden.”
“Maar we zien dat het enthousiasme voor de loketten groeit, en ik denk dat we steeds meer een voet aan de grond krijgen. De artsen willen hun patiënten zo goed mogelijk helpen en de rol die de leefstijl daarbij kan spelen krijgt steeds meer erkenning.”
Meer informatie:
‘Wijkaanpak kan als een verlengde arm van de arts zijn’
Ruimte om te leven in Gezond Helmond
2diabeat
Interview verouderingsonderzoeker David van Bodegom
Ziekenhuizen hebben preventiestrategie nodig
