Onlangs kwam de Gezondheidsraad met nieuw advies voor mensen met diabetes type 2. Ook voor deze groep zijn de Richtlijnen goede voeding geschikt, aldus de Raad. Als diabetespatiënt en oprichter van Je Leefstijl Als Medicijn, waardoor ik dagelijks contact heb met mensen met diabetes die met gezondheidsverbetering bezig zijn, roept het advies bij mij vooral veel vraagtekens op.

In 2019 was door de staatssecretaris van Volksgezondheid om het advies gevraagd. Er komt, schreef de staatssecretaris, “steeds meer aandacht voor het belang van een gezonde leefstijl als geïndiceerde en zorg gerelateerde preventie”. Voeding is een belangrijke leefstijlfactor. Hoe zit het, vroeg de staatssecretaris zich af, is het voedingsadvies van de Gezondheidsraad wel toegesneden op mensen met een cardiometabole aandoening, dat wil zeggen hart- en vaatziekten, diabetes mellitus en nierziekten?

Een kleine twee jaar heeft de Gezondheidsraad op de vraag gestudeerd. Deze maand kwam het antwoord, toegespitst op diabetes type 2. “Ook voor mensen met diabetes type 2 vormen de Richtlijnen goede voeding de basis voor een gezond en gevarieerd voedingspatroon”, aldus het advies. Wetenschappelijk onderzoek naar voeding bij mensen met diabetes type 2 geeft geen aanleiding om de richtlijnen aan te passen. Van minder koolhydraten eten is “de toegevoegde waarde voor de gezondheid op de lange termijn niet aangetoond.”

Ik vind het advies moeilijk te begrijpen. De ongeveer tweeduizend mensen die lid zijn van de Facebookgroep Diabetes 2 Doorbreken met Je Leefstijl Als Medicijn, zijn vrijwel dagelijks bezig met de behandeling van de ziekte. Hun ervaringen zijn diametraal tegengesteld aan het advies. Voor veel van hen geldt dat ze, als ze de Schijf van Vijf zouden volgen, snel zieker zouden worden.

Onderzoek

Volgens de Gezondheidsraad toont wetenschappelijk onderzoek aan dat de Richtlijnen ook voor diabetici overeind staan. Op het onderzoek is echter wel wat af te dingen. Samen met hoofdonderzoeker Ben van Ommen van TNO, professor Hanno Pijl en arts-onderzoeker Daan de Frel van LUMC en internist Yvo Sijpkens heb ik er commentaar op gegeven (de inhoud van het commentaar lees je hier).

Waar het in onze kritiek onder meer op neerkomt is dat de Gezondheidsraad ervoor heeft gekozen slechts een deel van de beschikbare wetenschappelijke studies mee te laten wegen. Studies die tegenstrijdige resultaten opleverden (zoals dat koolhydraatbeperking in het dieet een gunstig effect had) werden om onderzoekstechnische redenen buiten beschouwing gelaten. De keuze kleurt het advies van de Raad sterk. De Richtlijnen gezonde voeding zijn bovendien gebaseerd op onderzoek bij gezonde mensen, niet bij mensen met diabetes.

Motivatie

Op korte termijn (6 maanden) is koolhydraatbeperking aantoonbaar effectief. Na een jaar is er volgens de Gezondheidsraad geen verschil meer te meten. Maar studies waarin de deelnemers een jaar lang intensief bij de toepassing van hun dieet worden begeleid, zijn moeilijk uitvoerbaar. Om de effecten van koolhydraatbeperking te kunnen vaststellen, is zo’n begeleiding nodig. Daarom is het extra jammer dat de Raad de studies van Virta en Voeding leeft, die gedaan zijn onder gemotiveerde diabetespatiënten die met hun eigen gezondheidsverbetering aan de gang gingen, heeft genegeerd.

Nuance

Opvallend is dat de Raad bij de beantwoording van onze opmerkingen een genuanceerde toon aanslaat. Ze schrijft niet in te gaan op de mogelijkheid van het (deels) terugdraaien van diabetes type 2 met koolhydraatbeperkte voeding, “omdat zij binnen haar inclusiecriteria onvoldoende literatuur heeft gevonden om daar uitspraken over te doen”.

Maar in het eindadvies is de nuance ineens weg. De Raad doet wél uitspraken, ferme uitspraken zelfs. De Richtlijnen zijn van toepassing op mensen met diabetes type 2, aldus de Raad. Dat houdt dus in dat die ten minste 90 gram bruin brood, volkorenbrood of andere volkorenproducten per dag moeten consumeren. Veel media namen het bericht over. “Koolhydraatarm eten niet nodig bij diabetes type 2, Schijf van Vijf is genoeg”, kopte RTL Nieuws.

Glucose-intolerant

mensen met diabetes zijn glucose-intolerant, en de belangrijkste bron van glucose in ons bloed zijn koolhydraten in onze voeding. 

Professor Hanno Pijl

Mensen met diabetes zijn glucose-intolerant. De belangrijkste bron van glucose in ons bloed zijn koolhydraten in de voeding. Hoe kan 90 gram brood eten goed voor diabetici zijn?

Ter informatie hieronder wat er bij mij gebeurt. Het broodje zonder boter geeft een scherpe stijging van de bloedglucose.

Nou ‘lekker’, zo’n broodje…

Hieronder wat er gebeurt bij een maaltijd van groenten, kippenlever en kwark.

Bij deze maaltijd voel ik me veel beter

Hoe moeilijk moet wetenschap zijn, vraag je je af… Aan de bloedwaardes is precies af te lezen wat de gevolgen van voeding zijn. Koolhydraten jagen de suikers op, duidelijker valt het niet te maken.

Personalised nutrition

We leven in de tijd van personalised nutrition. Steeds meer mensen ontdekken dat ze hun gezondheid kunnen verbeteren met de aanpassing van hun voeding. Niet alleen koolhydraatbeperking is hard bezig mainstream te worden. Ook onder meer vasten, glutenbeperking en het vermijden van bewerkt voedsel zijn voor talloze mensen gunstig. Je kunt je afvragen wat de waarde van generieke adviezen zoals de Schijf van Vijf in het tijdperk van personalised nutrition nog is.

Intussen hebben veel diabetespatiënten met het advies van de Gezondheidsraad te kampen. Bij Je Leefstijl Als Medicijn horen we vaak dat mensen met diabetes-2 weinig steun van hun artsen en diëtisten krijgen. Die zitten in hun protocollen en interventiemogelijkheden vaak aan de adviezen van de Gezondheidsraad vast. Het komt er meestal op neer dat de patiënten pillen moeten slikken, wat na verloop van tijd insuline spuiten wordt. Als ze willen proberen hun diabetes te doorbreken, zijn ze op zichzelf aangewezen.

In Nederland heeft 1,2 miljoen mensen diabetes type 2. Elke week komen er 1.000 bij. De afgelopen dertig jaar waarin de Schijf van Vijf het overheersende voedingsadvies was, is het percentage volwassen Nederlanders met obesitas meer dan verdubbeld. Met zijn advies slaat de Gezondheidsraad de weg naar het verleden opnieuw in. Het zal het groeiende diabetesprobleem in Nederland niet oplossen.

Wim Tilburgs, voorzitter stichting Je Leefstijl Als Medicijn

Meer lezen:

Meer informatie