Hoe word je gelukkig? Of je wel of niet gelukkig wordt, wordt vaak als een kwestie van pech of mazzel beschouwd. Maar geluk is het resultaat van vaardigheden die grotendeels kunnen worden aangeleerd. Voor zijn befaamde podcast interviewde Peter Attia de geluksonderzoeker Arthur C. Brooks. Het werd een bijzonder gesprek, een gesprek over liefde, vriendschap en sociale vergelijking. En over ‘Vanaprastha’, de derde levensfase die meestal rond het 50e levensjaar begint. Of je in die fase komt of niet is in hoge mate bepalend voor je levensgeluk. Kortom de wetenschap van geluk.

De podcast duurt bijna 2 uur. Daarom hebben we hem hieronder samengevat. Mijn advies: ga hem na het lezen van dit artikel alsnóg beluisteren.

Verbinding en zingeving zijn onderdelen van het Leefstijlroer, het overzicht van de pijlers van een gezonde leefstijl. Vergeleken met voeding en beweging krijgt dit gedeelte vaak minder aandacht, maar een goede verbinding met jezelf en je omgeving is een essentieel bestanddeel van de gezondheid. Voor zijn befaamde The Peter Attia Drive Podcast interviewde de Canadese/Amerikaanse arts Peter Attia daarom Arthur C. Brooks, een vooraanstaande expert op het gebied van zingeving.

Brooks is een van de bekendste schrijvers over geluk van het moment. Zijn boek From Strength to Strength werd dit jaar een Amerikaanse nationale bestseller. In het boek beschrijft hij onder meer ook zijn eigen carrière die hem van concertmusicus en wetenschapper, via CEO van een Amerikaanse denktank, uiteindelijk naar Harvard bracht waar hij nu hoogleraar is. De loopbaan weerspiegelt de eerste drie van de vier ‘natuurlijke’ levensfases die evenwichtige, gelukkige mensen vaak doorlopen.

Het recept voor geluk

Wat is geluk en hoe word je gelukkig? Op drie verschillende dimensies moet het goed zitten, aldus Brooks. Het is een recept met als ingrediënten plezier/genieten (enjoyment), tevredenheid/voldoening (satisfaction) en een doel of bestemming hebben (purpose). Om een gelukkig mens te zijn heb je alledrie in evenwicht en in overvloed nodig.

In de eerste plaats gaat het erom dingen te doen die plezier opleveren, die maken dat je van het leven kunt genieten. Daarnaast moet je ook naar voldoening streven, dus dingen doen die je tevreden over jezelf maken. Denk aan de vreugde van een goed uitgevoerde klus en een behaald doel. Voldoening is lastig vast te houden, we zijn biologisch geprogrammeerd om slechts kort tevreden te zijn, zodat we steeds op zoek gaan naar de volgende uitdaging. Dat is een gevaarlijke valkuil want het kan ons op de ‘hedonistische tredmolen’ zetten, het nooit eindigende verlangen naar méér.

Een doel of bestemming hebben is het derde en misschien belangrijkste bestanddeel van geluk. Waarom ben je geboren? Waarvoor ben je bereid te sterven? De gelukkigste mensen, zegt Brooks, hebben een transcendentaal begrip van het leven, een begrip dat de tijdelijkheid overstijgt. Ongelukkige mensen zijn vaak gefocused op ‘ik-ik-ik’: mijn carrière, hypotheek, bankrekening. Gelukkige mensen kijken naar het grotere geheel en hun eigen rol erin. Daar kun je een duurzamere zingeving aan ontlenen.

Sociale vergelijking

Onze neiging onszelf voortdurend met anderen te vergelijken, sociale vergelijking, is een van de belangrijkste hindernissen voor geluk. Onze ‘ergste tirannie’, noemt Brooks de neiging. Het is een automatisme, “we doen het omdat we moeten”, aldus Brooks. “Er is niets goeds aan sociale vergelijking.”

Als gevolg van sociale vergelijking betreden we de hedonistische tredmolen: we rennen steeds harder om ons te onderscheiden, en bereiken nooit voldoening en tevredenheid. In plaats daarvan worden we geplaagd door jaloezie en manifesteren we ons ten koste van anderen. De enige oplossing die Brooks te bieden heeft is ons bewust te zijn van sociale vergelijking, onze eigen positie te relativeren, en meer intrinsieke waarde te halen uit wat we doen.

(Meer lezen over de mechanismes achter sociale vergelijking? Lees dit boek van de hand van de redacteur van Je Leefstijl Als Medicijn)

Partners en vrienden

Een van de belangrijkste voorwaarden voor een gelukkig leven is een partnerschap met een speciaal persoon. De persoon “die de laatste zal zijn op wie je je ogen richt terwijl je je laatste adem uitblaast”, zoals Brooks het uitdrukt.

Meestal gaat het bij zo’n partnerschap om een liefdespartner zoals een echtgenoot. Daarbij, zegt Brooks, is het van cruciaal belang dat stellen méér gemeen hebben dan het huishouden en de kinderen. Er moet een diepe verbondenheid zijn en bijvoorbeeld sprake zijn van gemeenschappelijke interesses zoals bepaalde boeken, hobby’s of een religie.

Maar wat als je geen partner hebt? Sommige mensen zijn erg gelukkig zonder partner, hoe doen ze dat? Het antwoord is: zij hebben zeer hechte persoonlijke vriendschappen. Vriendschappen “met mensen die je geheimen kennen, die je telefoontje om 2 uur ’s nachts zouden aannemen.” Als je geen partner hebt, heb je echte vrienden nodig. Hoe dan ook: iemand om van te kunnen houden, want liefde is het grote geheim van geluk.

Hier ligt, denkt Brooks, waarschijnlijk de oorzaak van het feit dat mannen het vaak veel slechter doen nadat ze hun partner hebben verloren dan vrouwen. Mannen zijn hun leven vaak druk bezig met hun carrière en hebben geen tijd om vriendschappen op te bouwen. De vaardigheden die ervoor nodig zijn, zijn ze kwijtgeraakt. Ze hebben wel ‘deal-vrienden’, mensen met wie ze het goed kunnen vinden op transactioneel niveau, maar geen ‘real-vrienden’ bij wie ze hun hart kunnen luchten.

Het goede nieuws is dat je de vriendschapsvaardigheden kunt aanleren als je er bewust mee aan de gang gaat. Onze hersenen zijn flexibel en we kunnen ons op verschillende manieren verbeteren, ook op hogere leeftijd. Je moet dat wel bewust aanpakken, zoals door te leren écht naar anderen te luisteren.

Vier levensfases

Dergelijke vaardigheden aanleren past meestal bij de derde levensfase. Brooks hanteert een model van vier levensfases dat hij ontleent aan de Indiase ashrama’s. Elke fase correspondeert ruwweg met 25 jaar. Na de studiefase (0-25 jaar) komt de productieve fase van werk en gezin (25-50 jaar). De derde fase, ‘Vanaprastha’, is niet voor iedereen weggelegd, want het komt erop neer dat het streven naar wereldlijke goederen dat zo centraal stond in de tweede fase, wordt losgelaten. Pas na Vanaprastha kan de vierde en laatste levensfase van diepe wijsheid worden ingegaan.

Vanaprastha is dus een cruciaal stadium. In plaats van zelf iets te willen bereiken, wordt anderen helpen en onderrichten belangrijker. Maar het loslaten van de tredmodel is niet eenvoudig. Het gaat erom je te realiseren wat écht belangrijk voor je is. Dat blijkt zelden geld of de carrière te zijn. Zodra je je beseft dat bijvoorbeeld je relaties met je gezinsleden veel belangrijker zijn, kun je je erop richten om die te verbeteren. Dat is een belangrijke voorwaarde voor geluk.

Brooks is zelf 58 jaar. “Als jongeman had ik een bucket list,” zegt hij. “Maar die zorgde er vooral voor dat ik me een loser voelde, doordat ik gericht was op onvervulde wensen.” Nu heeft hij een ‘omgekeerde bucket list’: een lijst met wensen en ambities met de bewuste inzet om niet gehecht te raken aan hun vervulling.

In de derde levensfase gaat het er vooral om om alles wat overbodig is weg te halen, en over te blijven met wat er écht toe doet.

Bekijk en beluister de podcast


Lees ook