Een holistische kijk op de mens, door de ogen van een huisarts. Seeing the bigger picture.

We hebben jarenlang het verkeerde advies gegeven bij diabetes type  Pré-diabetes kan al beginnen in je jeugd.

Insulineresistentie of pré-diabetes

Na de les over insuline resistentie  ben ik een beetje van slag.

Ik heb alleen geleerd de diagnose Diabetes (DM) te stellen, niet zoiets als insulineresistentie (IR), wat ik pré-diabetes ga noemenTerwijl dat minstens zo belangrijk is, gezien het aantal klachten dat daarmee gepaard gaat begrijp ik nu en het zwaard van Damocles dat je dan boven het hoofd hangt. Hoeveel heb ik wel niet over het hoofd gezien?! 

Het kan al in je jeugd beginnen

IR is wel beschouwd de aanloop naar diabetes en kan -bij het hebben van aanleg hiervoor- al in de jeugd beginnen. Als kind word je immers al blootgesteld aan het ‘verplichte’ tussendoortje op school, dat helaas vaak bestaat uit een bewerkt product met snelle suikers zoals liga, ontbijtkoek, eierkoek of een energiereep. Ook fruit (zeker de banaan) kan als tussendoortje bijdragen aan het ontstaan van IR. Om nog maar te zwijgen over de Fristi’s, Wicky’s, chocomel en vruchtensappen. Als het aan mij ligt, worden de tussendoortjes afgeschaft en wordt er een volwaardige warme maaltijd als lunch geserveerd op scholen, met een glas water of thee! (Dat is wel een voorwaarde: geen voeding weglaten, maar de frequentie beter structuren en vervangen).

De huisarts zal het niet opmerken in je bloed

Als je IR ontwikkelt en je de dokter bezoekt met klachten, zal die niets opmerken in je bloed. De huisarts volgt hierin namelijk de NHG Richtlijn en laat conform daaraan alleen de nuchtere bloedglucose bepalen. En die is aanvankelijk nog normaal, terwijl je insulinespiegel wel al hoog is, maar die wordt helaas niet meegeprikt. Wij wachten met deze aanpak in feite (zonder dat we ons dat realiseren hoor, ik kom er ook nu pas achter) totdat de nuchtere suiker gaat stijgen: de cellen zijn zo ongevoelig geworden dat de suiker niet meer weg te krijgen is. En dan wordt de diagnose diabetes type 2 (DM2) gesteld. Maar dan ben je dus eigenlijk al heel lang (en dit kan jaren zijn) een soort van ziek!

We hebben jarenlang het verkeerde advies gegeven

Bij DM2 geven we allereerst het advies om ‘gezond te eten, genoeg te bewegen en (zo nodig¹) af te vallen‘. Dat is een zin die helemaal, binnen de tien minuten die we hebben, kan worden uitgesproken. We geven (in mijn geval: gáven) géén inhoudelijk advies over voeding. Die kennis hebben we niet en tijd ervoor al helemaal niet. Daarom verwijzen we naar een diëtiste. Die jarenlang (en sommigen doen het nog steeds) adviseerden zes keer per dag te eten om zo ‘aan een meer evenwichtige suikerspiegel’ te komen. Vooral als je veel sport, zou dat belangrijk zijn. Afgezien van het feit dat dit fysiologisch gezien niet klopt (je krijgt er namelijk alleen maar meer suiker pieken van en niet meer evenwicht), begrijp je na het lezen van mijn vorige blog dat je van zes keer per dag of meer iets met geraffineerde suikers in je mond stoppen, insulineresistent kunt raken als je daar aanleg voor hebt.

Diabetes type 2 is omkeerbaar met je leefstijl als medicijn

Als de bloedsuikerspiegel na ons advies niet daalt (wat eigenlijk betekent dat de patiënt zijn leefstijl en voedingspatroon niet aanpast weten we nu, want diabetes type 2 is omkeerbaar), geven we medicijnen. Gelukkig geven we als eerste metformine, een medicijn dat o.a. de cellen weer wat gevoeliger maakt voor insuline. Maar als dat onvoldoende helpt (wat ook weer betekent dat de leefstijl en voeding niet worden aangepast), geven we een medicijn dat de alvleesklier stimuleert om meer insuline aan te maken. En tja… je snapt het…. daar wordt de IR alleen maar erger van. Dus moeten die medicijnen verdubbeld worden en uiteindelijk moet er soms zelfs insuline gespoten gaan worden. Met alle gevolgen van dien: de IR neemt toe en de patiënt wordt nog dikker ook. Deze strategie is helpend als de patiënt zijn leefstijl en voedingspatroon niet kan of wil veranderen. Maar voor een gemotiveerde patiënt behoort het behandelen met medicijnen tot een ouderwetse therapie, die wel het symptoom hoge suiker voor het moment bestrijdt, maar niet geneest, integendeel.

Vraagtekens bij het advies van het voedingscentrum

Toen wij nog jager-verzamelaars waren (>12.000 jaar geleden), bestond onze voeding voor 20-40% uit koolhydraten. Het voedingscentrum beveelt momenteel om onduidelijke redenen 40-70% aan (misschien omdat de behoefte aan snelle energie hoger ligt, vanwege de toegenomen hoeveelheid stress in ons leven?).

Als ik naar de ingevulde voedingsdagboeken kijk die mijn patiënten meebrengen naar het spreekuur, zit men eerder rond de 70% of hoger, dan eronder. Het is dan ook niet verwonderlijk dat onderzoekers van de Erasmus Universiteit berekenden dat als we zo door gaan met eten en drinken als nu, het in de lijn der verwachting ligt dat 1:3 vd huidige volwassen Nederlanders diabetes type 2 zal krijgen! Momenteel heeft 1:14 Nederlanders dit (kinderen meegerekend).

Waarom vinden we zoet nou zo lekker en kunnen we er niet van af blijven?

Glucose was de aller-aller-allereerste brandstof van de levende cel. Het zit heeeeeel diep in ons systeem geworteld dat dit is wat ons in leven houdt. Daarnaast kent ons brein geen verzadigingsgevoel voor zoet (ook niet voor zout overigens): hoe vol we na een maaltijd ook zitten, het toetje gaat er altijd nog in!

Het ketogeen dieet biedt uitkomst bij heel veel chronische ziekten

En het is zo dat ons brein van glucose houdt, maar ook op ketonen (afbraakproduct van vet) kan functioneren. Het verbranden van glucose gaat echter vele malen makkelijker en sneller dan het verbranden van vet, dus zal het altijd eerst voor glucose kiezen, tenzij dat niet voorradig is. Maar dan nog is het brein slim: het stuurt bij een tekort aan glucose een bericht naar de bijnieren, die stresshormonen aanmaken. Er is immers paniek, de brandstof is op, daarom ervaar je een suikerdip als stressvol. Die hormonen zorgen voor verhoogde opname van glucose in de darm, maar zetten het lichaam ook aan tot het aanmaken van glucose uit aminozuren (gluconeogenese), wat ten koste gaat van de spieropbouw, want daarvoor zijn die aminozuren ook nodig. En jij gaat op pad om snel weer wat suiker naar binnen te werken, om maar van het paniekerige gevoel af te komen. En langzaamaan wordt je slapper, dikker, vermoeider en hongeriger.

Als het brein op die manier alsmaar glucose krijgt voorgeschoteld als brandstof, raakt het een soort van verslaafd en, niet onbelangrijk, het verleert om te teren op de andere brandstof optie: ketonen, het afbraakproduct van vetten. Er verdwijnen naar verluidt letterlijk (MCT-) kanaaltjes via welke het brein deze ketonen normaliter het brein in trekt, ze zijn toch niet meer nodig.

Maar er is hoop. Als je even gaat liggen tijdens een trillende suiker dip, of juist even heel intensief beweegt, verdwijnt dit nare gevoel vanzelf. Na een half uur is het weg. En als je dit een week (of 2) volhoudt, kan het brein weer leren ‘aan je vet te trekken’. Je hongeraanvallen verdwijnen en je gaat je energieker voelen, want vetverbranding levert 4x zoveel energie op als glucoseverbranding. Doe je dit tezamen met een beetje krachttraining (zie mijn blog), het weglaten van tussendoortjes en het pimpen van je maaltijden, dan wordt je weer sterker, helderder in je hoofd en verdwijnen er lichamelijke klachten.

Ook het inmiddels populairder wordend ketogeen dieet² biedt uitkomst. Zie ook hier: het is al langer bekend dat dit dieet bij meer ziekten helpt, bijvoorbeeld bij kinderen met epilepsie. En ik kan u alvast verklappen: het helpt bij heel veel chronische ziekten.

Advies voor meelezende artsen

Nog even dit, voor de meelezende artsen: in de IR les werd ons geadviseerd dus niet alleen de nuchtere glucose te bepalen, maar ook de insulinespiegel, om de reden hierboven genoemd. Op deze twee waarden kun je de HOMA-calculator loslaten (wel even letten op de juiste concentratiewaardes). Als die boven de 2 is, is er waarschijnlijk sprake van IR. Diabeten zitten al gauw boven de 5. Stem deze bepaling eerst even met je laboratorium af, anders raken ze overvraagd. Insuline kan alleen bepaald worden als het bloed direct wordt afgedraaid en op ijs wordt gezet, omdat de spiegel snel verandert. Het kan om die reden niet op een perifere priklocatie worden afgenomen. (NB De kosten zijn zo’n 20 euro. En een diabeet kost de verzekeraar 10.000 per jaar.)

Ik dook naar aanleiding van deze HOMA in de literatuur, omdat ik wilde weten hoe valide die bepaling is en vond³ een interessant artikel dat ik graag aanbeveel. Hierin wordt beschreven hoe je het insuline 2,3 en 4 uur na inname van 100 gram glucose zou moeten bepalen, als de nuchtere glucose- en insulinespiegels normaal zijn en je iemand toch van een IR verdenkt.

Opmerkelijk dat deze kennis, die er in de vorige eeuw al was, geen gemeengoed is geworden in de medische wereld. Ik realiseer me meer en meer dat wij werken op basis van oude wetenschap. Dat voelt schaamtevol, eerlijk gezegd 😳.