Alzheimer en leefstijl

TNO en Je Leefstijl Als Medicijn starten Alzheimerproject

Alzheimer is een verschrikkelijke, gevreesde ouderdomsziekte. De achteruitgang van de hersenen lijkt een onontkoombaar proces, maar steeds meer onderzoek laat zien dat leefstijlfactoren een rol spelen. Dat mogen we als goed nieuws beschouwen, want het houdt in dat het mogelijk is het risico op Alzheimer te verkleinen.

In dit artikel gaat Ben van Ommen, principal scientist specialist bij TNO, in op de relatie van Alzheimer en de leefstijl. In 2023 start TNO samen met Je Leefstijl Als Medicijn en andere partners een Alzheimerproject voor mensen met geheugenproblemen of beginnende Alzheimer. Hieronder lees je hoe je daaraan kunt deelnemen.

Door Ben van Ommen

Alzheimer is een verschrikkelijke ouderdomsziekte. Langzaam gaat je geheugen achteruit, en verlies je de controle over je bestaan. Je hersenen laten je in de steek. Er zijn tot nu toe geen medicijnen die je van Alzheimer kunnen genezen, of die Alzheimer kunnen voorkomen.

Toch zijn er steeds meer studies waaruit blijkt dat veel van de oorzaken van Alzheimer met de leefstijl te maken hebben. Dus we kunnen er wat aan doen!

Komende zomer start TNO samen met Je Leefstijl als Medicijn en andere partners een Alzheimerprogramma gericht op het afremmen of stoppen van de achteruitgang van de hersenen en het proces van geheugenverlies. Als je denkt dat je problemen met je geheugen hebt (met een dure term subjective cognitive decline), of zelfs beginnende Alzheimer (mild cognitive impairment), dan willen we je graag helpen.

De hersenen als powerhouse

Alzheimer is in essentie het gevolg van een energietekort in de hersenen. De hersenen zijn een relatief klein orgaan maar verbruiken 20-25 procent van alle energie van het lichaam. Een echte ‘powerhouse’ dus. De constante energietoevoer is enorm belangrijk. Daarom hebben de hersenen allerlei veiligheidsmaatregelen getroffen om de energie, in de vorm van glucose, veilig te stellen. Helaas gaan we naarmate we ouder worden steeds minder efficiënt met onze energiehuishouding om. Dat kan Alzheimer tot gevolg hebben.

Hoe kunnen we tot op hoge leeftijd het energieniveau van onze hersenen in stand houden? Er is niet één maatregel waarmee we dat kunnen doen, we moeten op een breed front met de leefstijl aan de gang. Hieronder volgt een aantal factoren die van invloed zijn op onze energiehuishouding, en die aangepakt kunnen worden met de leefstijl. Samen vormen ze een ‘systeemaanpak’ voor de Alzheimerbestrijding.

Bewegen Bewegen is uiterst belangrijk voor de mentale gezondheid. Een onderzoek onder 145.000 mensen liet zien dat het risico op Alzheimer met 45 procent afneemt bij personen die veel bewegen. Lichaamlijke activiteit verhoogt de bloedsomloop naar de hersenen en verhoogt de concentratie van het hormoon brain-derived neurotrophic factor (BDNF), een sleutel bij tal van processen in de hersenen.

Voeding Goede voeding draagt bij aan preventie van, en therapie tegen Alzheimer. De hersenen gebruiken bijna alleen glucose als energiebron, maar op hoge leeftijd kan de toevoer naar en het gebruik van glucose door een aantal mechanismes verstoord zijn. Vetzuren als brandstof kunnen de hersenen niet bereiken, maar bijproducten van de afbraak van vetzuren (dat met name gemaakt wordt in de lever) wel. Dat zijn ketonen.

Ketonen worden gevormd bij een gebrek aan glucose. Vandaar dat ketonen ook een oplossing zijn voor diabetes. Nou is suikervrij eten een hele toer, en houden niet veel mensen dat lang vol. Gelukkig zijn er ook specifieke vetzuren die relatief veel ketonen maken, bijna onafhankelijk van glucose. Ook met het voedingssupplement keton-esters kunnen we aan ketonen komen.

Vezels Een specifiek onderdeel van de voedig zijn de vezels. Vezels zijn (bijna) onverteerbaar, maar in onze dikke darm weten bacteriën er raad mee. Ze maken er onder andere butyraat van. Dat is een uiterst nuttig stofje dat de darmwand gesloten houdt waardoor onstekingssbevorderende stoffen van bacteriën niet, of minder, ons lichaam kunnen binnendringen. In de hersenen van Alzheimerpatienten komen vier keer meer van deze verbindingen voor dan bij gezonde mensen van dezelfde leeftijd.

Stress Ook langdurige stress is ongezond. Het ontregelt de ontstekingsbalans in de hersenen. Vroege Alzheimerpatienten hebben verhoogde stresshormoonwaarden, wat bijdraagt aan een versnelde verergering. Ook kunnen vrouwen na de menopauze door hormonale problemen meer risico op Alzheimer hebben.

Meer factoren

Er zijn nog meer factoren die van invloed zijn, zoals problemen met slapen, infecties met schimmels of virussen en specifieke gifstoffen. Ook onze genen spelen een rol. Zo’n 6 procent van ons heeft een 10-14 keer zo hoog risico op Alzheimer. Omdat we steeds ouder worden, krijgen steeds meer mensen Alzheimer. Een op de drie vrouwen en een op de zeven mannen van boven de tachtig hebben Alzheimer.