Eten is een hele balanceer act. Hoe zorg je ervoor dat je precies eet wat je nodig hebt? Verschillende testen kunnen je helpen. Daar lees je in deze post meer over!

Niet te veel van bepaalde voeding, en niet te weinig van andere voeding. Dit is best een uitdaging. Zo eet de meerderheid Nederlanders te weinig groentes en noten. Dit wordt malnutritie genoemd.  Door de verkeerde balans lopen we risico op termijn voedingstekorten en bijbehorende ziektes te ontwikkelen.  

Malnutritie: ondervoeding en overvoeding

Malnutritie, of wanvoeding, is de verzamelnaam als er een verkeerde voedingsbalans is. Deze verkeerde balans ontstaat bij ondervoeding en overvoeding. Bij een tekort aan bepaalde voedingsstoffen spreken we over ondervoeding. Zo kan iemand een tekort hebben aan bepaalde vitamines en mineralen. Dit heeft negatief effect op de gezondheid. Een tekort van vitamine A leidt bijvoorbeeld mogelijk tot nachtblindheid en een tekort aan ijzer resulteert in bloedarmoede. Een andere vorm van ondervoeding is een te laag calorie-inname waardoor er vermagering optreedt. Overvoeding daarentegen houdt in dat we te veel voeding innemen, en met name macronutriënten zoals vet en koolhydraten. Dit overschot wordt opgeslagen als vet, met bijvoorbeeld obesitas als gevolg. Het is dus mogelijk om tegelijkertijd ondervoed en overvoed te zijn bij inname van voornamelijk ongezonde voeding. 

Inzicht in je voedingsstatus

Nu ben jij misschien ook benieuwd: hoe staat het er bij mij voor? Hoe is de balans van voedingsstoffen in mijn lichaam? Dit wordt de voedingsstatus genoemd. Helaas bestaat er geen allesomvattende test om je staat van voeding te evalueren. We zijn daarom genoodzaakt om verschillende metingen te doen; elk met voor-en nadelen. Hieronder worden een paar opties uitgelicht.

Hoe gevoed ben jij zelfonderzoek
  1. Bijhouden van wat je eet

In deze optie schrijf je op wat, en hoeveel, je eet op een dag in bijvoorbeeld een voedingsdagboek. Omdat dit best een klus is zijn er meerdere online apps die helpen. Voorbeelden zijn ‘Mijn Eetmeter’, ‘Fatsecret en ‘Lifesum. Zie oor meer informatie: https://www.consumentenbond.nl/gezond-eten/5-populaire-voedingsapps   

Deze apps maken de invoer van producten makkelijker door het gebruik van een barcode scanner. Hiermee scan je de barcode van het product dat je eet, voert de hoeveelheid in, en de app toont automatisch de bijbehorende calorieën, vet, koolhydraten, eiwitten en zout. De app ‘Mijn Eetmeter’ houdt ook bij hoeveel vitamines en mineralen je binnenkrijgt en in welke mate je aan de ‘schijf van vijf’ voldoet. Gebaseerd op deze uitkomsten geeft de app suggesties voor verbeteringen.   

Het is tijdrovend en lastig om bij te houden wat je eet op een dag. We maken namelijk rond de 200 voeding gerelateerde keuzes op een dag . De vraag is daarom hoe accuraat een dagboek is . Zo is het moeilijk om terug te filmen wat je vanochtend allemaal gegeten hebt, hoeveel olie je hebt gebruikt in de avondmaaltijd en hoeveel je hebt opgeschept. En wat is de voedingswaarde van producten die je niet in de supermarkt hebt gekocht? Bijvoorbeeld je zelfgebakken brood van chiazaad (voor een lekker recept, zie: Saida’s koolhydraatarm / keto brood). Daarom zijn deze apps bezig met een nieuwe functionaliteit, waarbij de ingrediënten en hoeveelheid worden afgeleid van een foto van het eten.    

Daarnaast is er nog een probleem: wat je eet wordt niet bij iedereen op dezelfde manier opgenomen. Het kan dus zijn dat je genoeg van bepaalde voedingsstoffen eet, maar tóch een tekort hebt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij bepaalde ziektes. Mensen met een darm beschadiging lopen bijvoorbeeld het risico dat ze minder goed ijzer uit voeding opnemen en daardoor bloedarmoede ontwikkelen. Ook zijn deze apps nog weinig toegespitst op de unieke voedingsbehoeftes van individuele personen. Er wordt advies gegeven op basis van o.a. je gewicht, lengte, mate van fysieke activiteit en je doel: afvallen, op gewicht blijven of aankomen. Ze bevatten dus nog geen opties op basis van jouw unieke gezondheid.    

Kortom, met een voedingsdagboek houd je bij of je ‘in theorie’ de juiste en juiste hoeveelheid voedingsstoffen binnenkrijgt. Om te weten of dat echt zo is zijn er lichaamsmetingen nodig.   

  1. Fysieke lichaamsmetingen

De meest bekende lichaamsmetingen zijn het bepalen van je gewicht, lengte, vet-percentage en locatie van vetopslag (bijvoorbeeld: zit het vet rondom je buik of op je taille?). Een kenmerk van deze testen is dat er geen lichaamsmateriaal wordt afgenomen. Sommigen testen worden gedaan met het blote oog, andere gebruiken bijvoorbeeld een CT-scan. Een nadeel is dat vitamine en mineraal tekorten soms niet te observeren zijn. Niemand kan zien of je een vitamine B12-tekort hebt. En ook klachten die bij bepaalde vitamine en mineraal tekorten horen zijn soms niet of moeilijk waarneembaar. Hierdoor loop je de kans dat de diagnose wordt gemist met dit type testen  

  1. Biologisch onderzoek op lichaamsmateriaal

De beste manier om inzicht te krijgen in je voedingsstatus is via biologisch onderzoek van lichaamsmateriaal. Denk hierbij aan bloedonderzoek en onderzoek van de ontlasting. Heb je genoeg ijzer in je bloed? Slagen de darmen erin om voedingstoffen op te nemen, of blijft er nog veel in de ontlasting achter? Ook uit stukjes lichaamsweefsel en DNA is veel informatie in te winnen over de relatie tussen voeding en gezondheid. Bijvoorbeeld: hoeveel, en welke, bacteriën leven er in je darmen? Oftewel: hoe is je microbioom? En wat is de relatie tussen deze bacteriën en voeding? DNA lijkt een andere goudmijn van informatie. Inmiddels is het mogelijk het DNA van mensen af te lezen. Nu bekijken onderzoekers hoe deze informatie te interpreteren: wat betekent het? Zo lijk het mogelijk om op basis van DNA uitspraken te doen over je tolerantie van bepaalde voedingstoffen, zoals koolhydraten en cafeïne, en het risico op de ontwikkeling van bepaalde tekorten en ziektes.   

Veel van deze testen worden in een laboratorium uitgevoerd en zijn daarom niet goed toegankelijk voor mensen zonder klachten . Daar komt verandering in. Er worden steeds meer testen ontwikkeld die mensen op locatie kunnen afnemen, bijvoorbeeld bij de huisarts, in de winkel en zelfs thuis! Veel van deze testen zijn gebaseerd op een klein vingerprikje. Deze ‘Point-of-Care’ testen en zelftesten hebben een groot voordeel: de uitslag is snel beschikbaar en er is minder tot geen medisch personeel nodig.   

Test je voedingsstatus en gezondheid: diverse mogelijkheden 

Nieuwsgierig geworden? Via onderstaande manieren kan ook jij inzicht krijgen in je voedingsstatus en reactie op voeding.  Er zijn ontzettend veel mogelijkheden. De lijst hieronder dient ter impressie.

Laten testen in de buurt

  • Huisarts: Bij de huisarts is het mogelijk om een aantal testen te doen. De huisarts heeft hier speciale apparaatjes voor. Een soort mini-laboratorium dus! Zo is het bij de meeste huisartsen mogelijk je bloedsuikerwaardes te bepalen aan de hand van een vingerprikje.   
  • Drogisterij DA: Deze drogist biedt verschillende health checks aan die zij in de winkel uitvoert. Je kan terecht voor de volgende metingen: cholesterol, glucose, bloeddruk, huid kwaliteit, stress en lichaamscompositie. Deze testen kosten drie tot vijf euro. Een aantal testen is gebaseerd op een vingerprikje. Het is heel simpel: loop binnen bij de winkel, vraag een medewerker om een test, doe de test met ondersteuning van de medewerker en je krijgt meteen de uitslag. Op basis van de uitslag geeft de medewerker persoonlijk advies. Bij afwijkende uitslagen verwijst de DA winkel naar de huisarts. Zie voor meer informatie: https://www.da.nl/informatie-over/gezondheidscheck  
  • Commerciële klinieken en test-locaties : Bij verschillende klinieken kun je tegen betaling een gezondheid test laten uitvoeren. Dit kan variëren van een enkele bepaling tot een complete body scan. Zie bijvoorbeeld: https://www.prescan.nl/over-prescan of Ancora.health
  • Acties: Soms zijn er bepaalde acties met gratis gezondheidsmetingen, bijvoorbeeld in stations, bij werkgevers of bij apotheken. Het doel: bewustzijn creëren en vroeg opsporen (waardoor het mogelijk is tijdig te reageren). Daarnaast kan het ook interessant zijn online een risico test te doen, zie bijvoorbeeld: https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/heb-ik-diabetes/test-je-risico  

Zelf thuis aan de slag met een zelftest?  

  • Zelftesten te koop bij drogisterijen en apotheken: In verschillende drogisterijen en apotheken zijn er zelftesten te koop. Deze testen zijn zonder recept verkrijgbaar en voer je in je eigen omgeving uit.  Op basis van een vingerprikje test je je hemoglobine (Hb), glucose, ketonen en cholesterol waardes. De uitslag kun je aflezen op het test apparaatje. Met een urine test kun je op basis van een kleur reactie inzicht krijgen in je ascorbinezuur (vitamine C), glucose, bilirubine, ketonen, pH, proteïnen, nitriet en leukocyten. De prijzen van deze testen variëren sterk, afhankelijk van het aantal testen in het pakket. Zie voor een impressie: https://www.da.nl/zelftest-meetapparatuur/pagina/2  Let wel op: de zelftesten geven inzicht in je actuele gezondheid en zijn vaak nog niet zo geavanceerd als officiële laboratorium testen. Zo meten veel cholesterol testen het totale cholesterol, zonder onderscheid te maken tussen het gunstige HDL-cholesterol en het minder gunstige LDL-cholesterol. Bij een afwijkende uitslag of aanhoudende klachten is het advies dan ook om alsnog contact op te nemen met de huisarts.   
  •  Mijnlabtest: Mijnlabtest biedt meer dan 50 verschillende testen aan die je thuis kunt uitvoeren. Wat deze allemaal testen? Onder andere verschillende vitamines en mineralen, allergieën, resistenties en het functioneren van bepaalde organen. Ook worden er combinaties pakketten aangeboden die interessant zijn voor bepaalde groepen mensen, bijvoorbeeld vegetariërs en sporters. De kosten van de meeste testen liggen tussen de 30 euro en 120 euro. Ook zijn er vier testen beschikbaar op basis van je DNA. Volgens de website geeft een DNA-meting inzicht over o.a. je ideale lichaamsgewicht, stofwisselingen, mineralen, vitamines, hart-en vaten en ook je reactie op voeding: hoe goed kun je tegen cafeïne en hoe snel voel je je verzadigt? Aan deze testen hangt een prijskaartje; de goedkoopste test bedraagt 199 euro.   Hoe het werkt? De test krijg je per post opgestuurd. Thuis vang je het benodigde lichaamsmateriaal op. Afhankelijk van de test is dit wat speeksel, een druppel bloed of urine. Deze stuur je op naar het bedrijf. Na een paar dagen ontvang je de uitslag via een beveiligde email. Voor meer informatie, zie: http://mijnlabtest.nl/  
  • Test-thuis: Test-thuis biedt acht zelftest pakketten aan. Deze pakketten zijn een combinatie van losse testen. Zo is er een test voor je totale energie (deze meet o.a. Q10, magnesium, ijzer, vitamine D) en een winterfit test (vitamine D2 & D3). De stappen zijn als volgt: je ontvangt de zelftest per post, je voert de test uit door middel van een vingerprikje, je vangt de benodigde hoeveelheid bloed op en je stuurt het pakketje naar het laboratorium. De uitslag ontvang je online. De prijzen variëren russen de 30 euro en 130 euro. Ziehttps://test-thuis.nl/testen/  
  • Medivere: Medivere biedt verschillende testen aan om de gezondheid van je darmen in kaart te brengen. Prijzen starten rond de 150 euro. De test analyseert de samenstelling van bacteriën die in de darmen leven (darmflora)Daarnaast beoordeelt de test o.a. het spijsverteringsvermogen, de conditie en functie van het darmslijmvlies en het darmgeassocieerde immuunsysteemZiehttps://www.natuurdietisten.nl/zelftesten/laboratorium-ontlasting-zelfstesten/ 
  • Fitsurance: Een nieuwe speler op de markt. Fitsurance biedt vijf verschillende test pakketten aan, waarvan een in samenwerking is met het bedrijf ‘Clear’ (Clear wordt hieronder nog besproken). Voor 75 euro ontvang je een basis test die je thuis uitvoert. Deze bevat: BMI en buikomvang, dagelijkse fysieke activiteit, HbA1C (bloedsuiker gemiddelde over de laatste 3 maanden), welbevinden en vitaliteit en cholesterolprofiel.  Deze test is uit te breiden met verschillende opties, zoals bloeddruk en zuurstof saturatie. Daarnaast is het ook mogelijk om onder begeleiding een health check te doen op locatie of in het Fitsurance Lab in Amsterdam. Dit kan al voor 30 euro. Zie voor meer info: https://www.fitsurance.nl/health-thuischeck/ 
  • Clear: Bij ‘Clear’ kan je terecht voor een unieke test. Namelijk: hoe je bloedsuikerwaardes reageren op bepaalde voeding. Gedurende een traject van drie weken draag je een glucose meter en houd je bij wat je eet. Dit geeft inzicht in de verandering van de bloedsuikerspiegel na het eten van bepaalde voeding. Dan is het tijd om te experimenteren! Wat gebeurt er met je bloedsuikerwaardes als je een banaan eet? En wat als je de banaan met yoghurt combineert? En wat gebeurt er als je ook nog lijnzaad toevoegt? Of als je de banaan door blauwe bessen vervangt?Na de drie weken ontvangt de deelnemer een verslag met daarin een visuele weergave van je persoonlijke bloedsuikerwaardes bij bepaalde voeding. Dit toont welke maaltijden je helpen, of juist tegenwerken, om een stabiele, lage bloedsuikerspiegel te hebben. Op basis hiervan geeft ‘Clear’ suggesties voor kleine aanpassingen aan je maaltijd. Small changes, big impact. De kosten van het 3-weken durende programma bedragen 200 euro. Meer weten? Zie: https://www.theclearhealthprogram.com/ 
  • Ancora Health: Wil je echt een compleet pakket? Dan is Ancora Health wellicht interessant. Voor 1000 euro ontvang je een uitgebreide healthcheck. Deze check wordt op locatie uitgevoerd omdat het, naast afname van bloed en urine, bijvoorbeeld ook een inspanningstest bevat.  Het pakket bevat onder andere een analyse van je levensstijl (o.a. eetgewoontes)fysieke lichaamstoestand (o.a. vetvrije massa, spiermassa & rust stofwisseling), fitheid (o.a. ademanalyse, ECG & hart-long functie)biomarkers (o.a. mineralen, bloedsuiker, hormonen, ontstekingen & orgaanfuncties) en genen (aanleg voor ziektes & stofwisseling)Op basis van de uitkomsten stelt Ancora Health een persoonlijk actieplan op. Dit actieplan omvat een sessie met een arts, 16 weken hulp via Whatsapp en dagelijkse leefstijl en trainingstips. Voor zo’n 500 euro meer krijg je ook vier sessies met experts en een hermetingZie voor meer informatie: https://ancora.health/nl/pakketten/ 
  •  Nationale Nederlanden health check: Ook verzekeringsmaatschappijen zien kans om zelftesten in te zetten om de gezondheid van hun klanten te bevorderen. Door tijdig te reageren op beginnende gezondheidsproblemen is het mogelijk de gezondheidskosten te drukken.  Een win-win dus: voor de klant en de verzekeraar.

     

    Zo kunnen klanten van ‘Nationale Nederlanden’ met de module ‘FIT’ een gratis health check aanvragen. Deze combineert een online vragenlijst met aanvullende zelf testen. Op basis van deze testen ontvang je een gezondheidsrapport met de uitkomsten en bijbehoren adviezen en tips. Zie: https://www.nn.nl/Particulier/Zorgverzekering/Services/Gezondheidscheck.htm  

  • Bij Ziekenhuis Gelderse Vallei: Nutriprofiel is een samenwerking tussen Ziekenhuis Gelderse Vallei (ZGV) en de afdeling Humane Voeding van Wageningen University & Research (WUR). Voor een bedrag van 89 euro kunnen geïnteresseerden een vragenlijst invullen en in het Ziekenhuis Gelderse Vallei bloed laten afnemen. De volgende testen worden uitgevoerd: hemoglobine (Hb), ferritine (ijzer), foliumzuur, vitamine B6, B12 en D. Op basis van de uitkomsten ontvang je persoonlijk voedingsadvies dat gebaseerd is op de richtlijnen ‘Goede Voeding’ van de Gezondheidsraad. Zie voor meer informatie: https://nutriprofiel.nl/patient/  

Ga jij eens voor jezelf na hoe jij tegen deze test mogelijkheden aankijkt! Is het een trigger om meer te weten te komen over je gezondheid en zo ook tijdig te kunnen ingrijpen? …Of heb je nog vraagtekens? Wat te doen bij een afwijkende uitslag? Misschien kom je ineens in de medische molen terecht, terwijl je zonder deze kennis geen klachten had ontwikkeld en zonder angst je leventje normaal had doorgezet. Persoonlijke afwegingen die in de toekomst een steeds centralere rol gaan spelen. Voeding om over na te denken dus!  

Lees ook

De volgende post in de serie over personalised nutrition

De vorige post